Kies een taal
Wordt reformistisch links een van de talloze slachtoffers van het bezuinigingsbeleid van diverse Europese landen? Dat is een vraag die we ons moeten stellen. Enerzijds hebben de drie belangrijkste van de in totaal nog zeven landen met een linkse regering, Griekenland, Spanje en Portugal, harde bezuinigingsplannen afgekondigd, die slechts marginaal verschillen van de maatregelen die zijn getroffen door Duitsland, Italië, het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk, landen met een rechtse of centrumrechtse regering. Anderzijds wekt links in landen waar het in de oppositie zit, soms de indruk dat het instemt met de gedachtegang waarop regeringen hun maatregelen baseren, terwijl het tegelijkertijd kritiek levert op bepaalde sociale componenten van de plannen en onbewust suggereert dat het beter in staat zou zijn een adequaat financieel saneringsbeleid te voeren. Volgens de stuwende krachten achter de linkse politiek mogen de bezuinigingen op de lange termijn dan misschien gunstig uitpakken voor de economie, in eerste instantie zullen zij dramatische gevolgen hebben.
"Radicaal links" beschuldigt "hervormingsgezind links" van verraad
Reeds nu leiden de plannen tot grote sociale spanningen, omdat dit beleid vooral de armste en kwetsbaarste bevolkingsgroepen treft, zoals vrouwen, jongeren, ouderen en gepensioneerden of de werknemers in de publieke sector, kortom de traditionele achterban van links. De Griekse, Spaanse en Portugese vakbonden voeren actie tegen hun regering, wat de linkse partijen duur zal komen te staan. Dit zou de afkeer van de politiek wel eens kunnen vergroten, wat ertoe zal leiden dat mensen die in de hoek zitten waar de klappen vallen, bij de volgende verkiezingen thuisblijven en zich op hun privédomein terugtrekken.
Of er gaan meer proteststemmen naar extremistische partijen, en dan vooral partijen ter rechterzijde die gemakkelijk te herkennen groepen als zondebok aanwijzen, bijvoorbeeld immigranten. Gewelddadige acties zijn daarbij niet uitgesloten. Ten slotte kan het reeds wijdverbreide gevoel dat links en rechts één pot nat zijn, nog verder worden versterkt. Nu radicaal links de hervormingsgezinde linkse partijen meer dan ooit van verraad beschuldigt en zijn kritiek op het kapitalisme verscherpt, zijn laatstgenoemden het aan hun stand verplicht hun opvattingen over vier cruciale onderwerpen die intern tot discussies leiden, te verhelderen.
De belangrijkste vraag is momenteel wat voor sociaaleconomisch beleid er moet worden gevoerd. De Derde Weg die Tony Blair in de jaren negentig omarmde, hield onder meer in dat de beginselen van het economisch liberalisme gedeeltelijk werden overgenomen. De kansen die de globalisering bood, mochten worden aangegrepen, mits de nadelige sociale effecten van die globalisering zouden worden verzacht. Heroriëntering op het Keynesianisme en ingrijpen door de overheid begint overal ingang te vinden, ook bij Labour. Verder is vrijwel geheel links voorstander van duurzame ontwikkeling in de vorm van een groene economie.
Ook over de relevantie van Europa is links verdeeld
De consensus op deze terreinen kan de aanwezige meningsverschillen echter niet verhullen. Sommigen ter linkerzijde van het politieke spectrum zijn gekant tegen het monetaristische beleid en pleiten ervoor de overheidstekorten te laten oplopen om meer stimulansen te bieden voor investeringen en groei. Anderen zien in dat sanering nodig is maar willen de hoge inkomens en financiële transacties zwaar belasten en sociale maatregelen treffen. Over de inhoud van deze maatregelen lopen de meningen uiteen. Sommigen bepleiten bijstand en zorg voor de allerarmsten om hun last te verlichten, zoals de eerste secretaris van de Franse Socialistische Partij (PS), Martine Aubry, met haar care-beleid, terwijl anderen individuele personen de middelen willen verschaffen om dingen te ondernemen en te creëren en zich te ontplooien.
Het derde punt gaat over Europa. Steeds meer wordt er getwijfeld of Europa wel relevant en efficiënt is. Ook hier is links verdeeld. Een minderheid, die overigens veel invloed heeft, is geneigd het vizier op eigen land te richten, terwijl de anderen zich sterk maken voor een echte Europese politieke macht die in staat is richting te geven aan de economie, het sociale en fiscale beleid te coördineren en de concurrentie tussen de staten te reguleren. Tot slot: hoe reageert links op een conjunctuur die een bedreiging zou kunnen vormen voor de democratie? Zeker is dat links de democratie nieuw leven wil inblazen, waarbij sommigen vooral inzetten op herstel van de klassieke structuren van de representatieve democratie en anderen de mogelijkheden van de participatiedemocratie willen verkennen.
Niets is erger dan de oorverdovende stilte van de Democratische Partij
Is reformistisch links verdeeld? Ja, maar in zekere zin is het niet zo'n probleem dat het zijn controverses breed uitmeet tegenover het grote publiek. Als het uiteindelijk maar weer snel als vanouds voorstellen doet en initiatieven neemt en een origineel geluid laat horen om een oplossing te vinden voor de enorme uitdagingen waarvoor wij nu staan. In ieder geval is er niets erger dan de oorverdovende stilte die de Italiaanse Democratische Partij (PD) kenmerkt. Niettemin vloeide deze stilte oorspronkelijk voort uit het verlangen om een in de historie nog niet eerder vertoonde beweging te creëren die zich zou positioneren op de scheidslijn, niet tussen links en rechts maar tussen hervormingsgezinden en conservatieven van diverse pluimage.
Dit originele idee is echter ondergesneeuwd geraakt in de afmattende strijd tussen gevestigde leiders die koste wat kost op hun plek willen blijven zitten. De PD is weggezakt in het moeras van geschipper waarmee zij iedereen tevreden wil houden, zowel in de eigen partij als in het politiek midden of de rechterflank. Wat is er in Italië toch gebeurd met links, dat in de jaren zestig en zeventig geen politieke macht bezat maar in al haar verscheidenheid wel een grote inventiviteit aan de dag legde binnen de communistische PCI, de socialistische PSI en de vakbonden, en een bron van inspiratie voor de rest van links Europa vormde?
