Nieuws Europese instellingen

Technocratie baant de weg voor eurosceptiscisme

Herman Van Rompuy en Mario Monti willen een speciale top organiseren voor verdergaande Europese integratie. Maar nu het gebrek aan democratie in het functioneren van de EU steeds meer onder vuur is komen te liggen, is dit plan van twee niet-gekozen leiders tamelijk misplaatst, betoogt een Spaanse politicoloog.

Gepubliceerd op 12 september 2012 om 11:31

Mario Monti, minister-president van Italië, en Herman Van Rompuy, voorzitter van de Europese Raad, hebben op 8 september het plan gelanceerd om een speciale top in Rome te houden, waar gepraat zou moeten worden over de toekomst van de Europese gedachte en over manieren om de toename van het populisme en euroscepticisme een halt toe te roepen.

Dat is een belangrijke kwestie, in een tijd dat populistische partijen van uiteenlopende signatuur niet alleen steeds meer macht krijgen, maar er vooral ook steeds beter in slagen om de publieke opinie naar hun hand te zetten. Hun stokpaardje: nee zeggen tegen Europese integratie uit naam van het volk en zijn soevereiniteit.

Dit initiatief voor een extra top is echter afkomstig van twee leiders met een geringe democratische legitimiteit en zou wel eens slecht kunnen vallen als daarbij de diverse populistische stromingen én de noodzakelijke kritiek op de huidige methoden van de EU op één hoop worden gegooid.

Europa raakt ‘top-moe’

Als de kwestie niet zo ernstig was, zou je kunnen lachen om de paradox: de enige twee leiders die zitting hebben in de Europese Raad zonder dat zij aan verkiezingen mee hoefden te doen, stellen een top voor om de publieke opinie weg te leiden van de dwaalweg die euroscepticisme is. Zij presenteren hun plan nadat ze hebben deelgenomen aan het exclusieve Forum Ambrosetti, waarvoor prominente politici en zakenlieden uit Italië en daarbuiten jaarlijks samenkomen in een luxueus hotel aan het Comomeer. Op deze bijeenkomst, die te vergelijken valt met het Wereld Economisch Forum in Davos, treffen de elites uit de politiek en het bedrijfsleven elkaar om - ver van het lastige plebs - de ontwikkelingen op het wereldtoneel te bespreken.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Het voorstel van Monti en Van Rompuy behelst niets minder dan, wederom, het inlassen van een speciale EU-top! Europa raakt 'top-moe' en is afgemat door alle bijeenkomsten op het hoogste niveau die slechts minimale resultaten opleveren. Als je er dan wéér een wilt organiseren om de burgers te misleiden, dan zegt dat wel iets over de kloof tussen deze niet-gekozen leiders en een groot deel van de publieke opinie.

Methode-Monnet ter discussie gesteld

Van Rompuy en Monti vertegenwoordigen twee varianten van het technocratische Europa dat veel burgers, en niet alleen de populisten, achter zich willen laten. Van Rompuy werd heel verrassend benoemd tijdens een informeel diner van de staatshoofden en regeringsleiders van de EU, die op zoek waren naar een profiel zonder scherpe randjes voor een functie die op zich al geen enkele mogelijkheid bood om enige rol van betekenis te spelen in de interne politieke besluitvorming, en nog minder om rechtstreeks in contact te komen met de burgers.

Hij verenigt in zijn persoon alle tegenstrijdigheden van een gecompliceerde institutionele structuur, die door het Verdrag van Lissabon werd ingevoerd om tegemoet te komen aan de wens van de lidstaten om iedere mogelijke charismatische figuur die hun tegenwicht had kunnen bieden, uit te schakelen.

Monti belichaamt een nieuw type technocratische macht, dat de gangbare politieke mechanismen van de lidstaten tot het uiterste pusht om gekozen politici te vervangen, als deze niet in staat zijn de geloofwaardigheid van de regering te waarborgen om hervormingen en bezuinigingen door te voeren in het tempo en de vorm die bepaald zijn door de Europese besluitvormingscentra — Brussel, Frankfurt (waar de Europese Centrale Bank zetelt) en Berlijn.

Door de eurocrisis wordt de zestig jaar oude methode-Monnet ter discussie gesteld. Deze houdt in dat er geruisloos vorderingen worden gemaakt met de integratie, met kleine stapjes, die uiteindelijk onvermijdelijk uitmonden in de afdracht van soevereiniteit.

Monti en Van Rompuy staan niet in de toekomst

Behalve deze methode wordt er nog iets ter discussie gesteld, namelijk de legitimiteit van een paar leiders die besluiten met een enorme impact voor de EU-burgers nemen, maar die hiertoe niet door middel van algemene verkiezingen gerechtigd zijn.

Monti en Van Rompuy, die in de jaren veertig van de vorige eeuw geboren zijn, staan niet voor de toekomst; zij zijn de laatste vertegenwoordigers van een groep die in naam van de vrede wilde regeren voor het welzijn van de Europeanen, zonder zich rekenschap te geven van de noodzaak om de democratische rechtmatigheid van het project te versterken.

Wij moeten toegeven dat deze twee leiders in ieder geval raak schieten wat het onderwerp betreft: het is belangrijk om te praten over politiek en om het integratieproject niet alleen tegen de aanvallen van de markten te verdedigen, maar ook tegen de afkeer van de burgers. Maar hoe zouden zij het gebrek aan legitimiteit dat de weg baant voor het populisme, kunnen compenseren? Hun initiatief kan met name schadelijk uitpakken als het bedoeld is om volkomen democratische standpunten te bestrijden, terwijl zij zelf vanuit een fragiele en indirecte legitimiteit handelen.

Scepticisme is onderdeel van het Europees debat

Het scepticisme, dat tot nu toe de vijand was die de voorstanders van een verenigd Europa moesten verslaan, heeft laten zien dat het een belangrijk onderdeel is van het Europese debat: als wij daar de afgelopen twee decennia meer ruimte aan hadden geboden in de fundamentele debatten, dan hadden wij misschien bepaalde verkeerde opvattingen van het integratieproject kunnen rechtzetten, waardoor een deel van de huidige onrust ons bespaard was gebleven.

In plaats van de populisten en de eurosceptici de schuld te geven, zouden de besluitvormers van de EU hun critici beter de mond kunnen snoeren door de democratische kwaliteit van het systeem te verbeteren. Uiteindelijk zou het een slecht plan zijn als de democraten ons zouden dwingen te kiezen tussen gekozen populisten en technocratische eurofielen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp