Voor François Hollande is Europa taboe

De Franse president heeft sinds zijn verkiezing weinig over Europa gesproken. Het begrotingspact zorgt voor verdeeldheid tussen links en rechts, en door de crisis zijn de kiezers wantrouwend jegens de EU. Maar hij zal toch echt eens zijn standpunten duidelijk moeten maken aan het Franse volk, schrijft een commentator in Le Monde.

Gepubliceerd op 17 september 2012 om 15:51

**Er altijd aan denken, maar er nooit over praten. Het gaat in Frankrijk met Europa al net zoals het tussen 1870 en 1918 met Elzas-Lotharingen ging. Het onderwerp is taboe en je kunt er maar beter niets over zeggen tegen de Franse bevolking. François Hollande wist het onderwerp Europa dan ook zorgvuldig te mijden, toen hij op 9 september op de televisiezender TF1 zijn ´herstelagenda´ 2014 presenteerde, die de koers moet uitzetten voor het eerste deel van zijn vijfjarige ambtsperiode.

Toch is het wel degelijk de Europese agenda die de handelwijze van de Franse president bepaalt. Het uitstel van executie dat voor de euro geldt, geldt ook voor Frankrijk. Als de crisis nog erger wordt, dan staat Frankrijk mogelijk hetzelfde lot te wachten als Italië, dat belaagd wordt door de financiële markten. Maar zelfs als de crisis tot bedaren komt, dan zou dit lot Frankrijk evengoed kunnen treffen, als de markten ontdekken dat Frankrijk in economisch opzicht niet gezonder is dan Italië, dat nog altijd de tweede industriële mogendheid van het continent is.**

Een utopie met concrete gevolgen

**Dat de president het onderwerp Europa uit de weg gaat, komt omdat Europa niet in staat is om een politiek vergezicht te bieden. Het contrast met François Mitterrand is opvallend. Deze voormalige president koos er in 1983, na twee jaar van economische dwalingen, voor om zijn beleid een radicale wending te geven. Liever Europa dan socialisme: François Mitterrand verankerde zijn beleid toen niet alleen in Franse, maar ook in Europese perspectieven. Europa, dat volgens het Verdrag van Rome een "steeds hechter verbond tussen de volkeren van Europa" tot stand moest brengen, was een utopie, maar wel een utopie die concrete gevolgen had en die Frankrijk in staat moest stellen te moderniseren. Zo werd in 1986 in de Europese Akte bepaald dat de interne markt in 1992 verwezenlijkt moest zijn. Het Verdrag van Maastricht stippelde vervolgens de weg uit naar de euro, die in het gunstigste geval in 1997, maar uiterlijk in 1999 moest worden ingevoerd, en dwong de kandidaat-lidstaten hun economisch beleid op elkaar af te stemmen.

Deze ´aftelmethode´, die ook bedoeld was om de uitbreiding van de EU met de Oostbloklanden te organiseren, is definitief vastgelopen. Europa liep stuk op zijn mislukkingen en op een legitimiteitscrisis, die in 2005 tot uiting kwam door een dubbele afwijzing van de Europese grondwet, door zowel de Franse als de Nederlandse burgers. De eurocrisis, die laat zien dat Europa in ieder geval tijdelijk niet in staat is de volkeren te beschermen en welvaart te garanderen, heeft dit wantrouwen alleen maar versterkt.**

Nieuwsbrief in het Nederlands

Zijn woorden zijn zwak

Een defensieve tactiek voor François Hollande zou kunnen zijn om zich te laten leiden door de laatste poging een Europese utopie te creëren, de zogenoemde ´Lissabon-agenda´. Deze strategie werd in 2000 gelanceerd, toen de internetbubbel op zijn hoogtepunt was, en moest ervoor zorgen dat Europa uiterlijk in 2010 "de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld" zou zijn. Het doel was om supermacht Amerika voorbij te streven. Er werden echter geen concrete verplichtingen vastgelegd en het plan liep vrijwel overal op een mislukking uit. De enige noemenswaardige uitzondering was Duitsland, waar bondskanselier Gerhard Schröder in 2002 besloot de doelstellingen van Lissabon voor nationaal gebruik aan te wenden, door zijn eigen Agenda 2010 te lanceren. Zonder Europa, op typisch Duitse wijze, hetgeen een opmerkelijk succes heeft opgeleverd.

Zal François Hollande in zijn voetsporen kunnen treden? Het moet gezegd dat hij in zijn optreden bij TF1 trekjes van Schröder vertoonde. De bondskanselier presenteerde destijds echter een langetermijndoelstelling die algemene instemming kreeg in zijn land: het concurrentievermogen van Duitsland herstellen, zodat dit weer koploper in de industrie en de export zou worden. François Hollande bevindt zich niet in dezelfde situatie. Hij heeft geen legitiem langetermijnproject waarop hij zich kan laten voorstaan, en dat verklaart waarom zijn woorden zwak zijn. Hollande presenteert zijn hervormingsagenda dus als een soort tussenfase van twee jaar, als een zure appel om doorheen te bijten, die vervolgens tot "een meer solidaire samenleving" zal leiden. Er wordt echter niets in gezegd over de toekomst van Frankrijk in Europa en over de globalisering. In tijden van crisis stappen de meeste landen die in de problemen zitten over op het Duitse hervormingsmodel. Vrijwillig dan wel gedwongen. En die keuze zal ook het beste zijn voor Frankrijk.

Geen boude uitspraken

**Dat is de analyse van voormalig premier Jean-Pierre Raffarin. "Op een gegeven moment zullen de Fransen moeten kiezen tussen de Pyreneeën en de Rijn, of zij net als de Duitsers of de Spanjaarden willen zijn", beweert deze UMP-senator van het departement Vienne. Afstemming op Duitsland vormde in januari het hoofdthema van Nicolas Sarkozy´s campagne voor de presidentsverkiezingen. Nadat hij het beleid van Berlijn, dat volgens hem gelijkstond aan offers brengen, eerst met schimpscheuten had overladen, maakte hij er een model van dat navolging verdiende. Maar dat argument werd alweer snel losgelaten, omdat het in de peilingen weinig stemmen opleverde. Voor een linkse president valt dit argument nog moeilijker te verkopen.

Gezien deze context vermijdt François Hollande boude uitspraken, zowel op nationaal als op Europees niveau. Wat Europa betreft, hoopt de president dat de Unie de reis met hindernissen die voor haar ligt - met zijn eindeloze reddingsplannen, verkiezingen en vonnissen van constitutionele hoven - goed zal doorstaan, zodat de investeerders uiteindelijk weer de weg naar Zuid-Europa zullen inslaan. Hij hoopt dat hij dankzij deze Europese adempauze weer enige nationale speelruimte krijgt om zijn tweejarige agenda tot een goed einde te brengen. Pas daarna kan Europa weer een verdedigbaar perspectief worden: als het bewezen heeft effectief te zijn door de crisis te overwinnen. Dan wordt het tijd om na te denken over een nieuwe legitimering van het Europese project door de bevolking van Europa. De Fransen zijn doodsbang dat de ervaring met de Europese referenda zich zal herhalen. Maar die kwestie zal opnieuw onvermijdelijk worden, als de regels dusdanig zijn veranderd dat de Duitse autoriteiten geen andere keuze meer hebben dan hun bevolking te raadplegen.**

Publieke opinie

Europa als schrikbeeld

64% van de Fransen zouden tegen het verdrag van Maastricht stemmen als er vandaag een referendum zou worden gehouden, volgens een peiling van Le Figaro. Het dagblad constateert dat er sprake is van “désamour”: de Fransen houden niet meer van Europa. “Een schrikbarende constatering”, schrijft een commentator:

Door wie komt dat? Door de leiders, zowel op links als op rechts. Wat zeggen ze? Allereerst dat Europa iets is dat voor zich spreekt en dat allen die er niet van overtuigd zijn, dom zijn, en dat we hun Europa dan maar moeten opleggen, goedschiks of kwaadschiks. Bovendien zeggen ze dat het samenleven in een gemeenschap qua toekomst en belangen, betekent dat Frankrijk zichzelf nu eenmaal veroordeelt tot inspanningen die het land zonder Europa niet zou hoeven leveren. Dit is een fatale vergissing. Aaangezien men de zaken zo voorstelt, is het geen wonder dat Europa een schrikbeeld is geworden.

Toch willen de Fransen bij de EU blijven, merkt Le Figaro op:

De Fransen hebben wel meer paradoxen, en ze willen niet alles overboord gooien. Zo zijn ze nog steeds voorstander van het idee van een Europese politieke unie: 47% tegen 27% denkt dat het in het belang van het land is om bij het Europese politieke geheel te blijven [...] De Fransen willen dus niet op de rem staan, maar ze willen al helemaal niet de dingen versnellen of uitbreiding van de EU.

Het conservatieve dagblad roept de Fransen op na te denken over hun toekomst binnen Europa, in plaats van vraagtekens te zetten bij Europa: “[Ze] moeten zichzelf niet voor de gek houden en ze zouden er beter aan doen zichzelf af te vragen waar de eurofobie vandaan komt die zoveel over hen zegt”.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp