Zullen meer regio's onafhankelijkheid najagen? Artur Mas bij een bijeenkomst in het Palau Sant Jordi in Barcelona, 26 november 26 2010.

Artur Mas heeft toekomst van Spanje in handen

Spanje zit midden in een verwoestende economische crisis. Maar daar blijft het niet bij. Er dreigt ook een constitutionele crisis, nu de nationalistische president van de autonome regio Catalonië verkiezingen heeft uitgeschreven die door velen als een volksraadpleging over onafhankelijkheid worden beschouwd. Een profiel.

Gepubliceerd op 2 oktober 2012 om 11:05
Zullen meer regio's onafhankelijkheid najagen? Artur Mas bij een bijeenkomst in het Palau Sant Jordi in Barcelona, 26 november 26 2010.

**Zelfs in Spanje komt het maar zelden voor dat in het parlement wordt gedebatteerd over het hoe en waarom van de Spaanse Successieoorlog, die gewoonlijk wordt opgevat als een strijd in verband met het machtsevenwicht in het Europa van het begin van de achttiende eeuw. Parlementariërs gelieerd aan de Spaanse regering wezen hun Catalaanse collega's er afgelopen week op dat het geen afscheidingsoorlog betrof, al leidde deze er uiteindelijk toe dat Catalonië, dat op het verkeerde paard had gewed, zijn zelfbestuur kwijtraakte. De geschiedenis is in Spanje altijd springlevend.

Artur Mas, de president van de Catalaanse Generalitat, had juist met lege handen een bijeenkomst in Madrid verlaten; zijn pogingen om een nieuw fiscaal pact met de Spaanse premier Mariano Rajoy te sluiten, waren totaal mislukt. Het was onvermijdelijk dat hij sprak over het missen van een “historische kans” om Catalonië een passende plek binnen een supranationaal Spanje te geven.**

Een totale constitutionele crisis

Terug in zijn eigen parlement in Barcelona schreef Mas vervroegde verkiezingen uit die beslist zullen uitdraaien op een referendum over afscheiding van Spanje. Voor het geval Madrid daar geen aandacht aan mocht schenken, besloot Barcelona ook nog een volksraadpleging over het recht van Catalonië op zelfbeschikking te houden. Dit zal uitlopen op een totale constitutionele crisis, waarin het overleven van de Spaanse natiestaat binnen zijn huidige grenzen op het spel staat. Deze constitutionele crisis zal frontaal botsen met de eurozone- en begrotingscrisis.

De argumenten in deze familieruzie zijn reeds complex en vaak tendentieus. Nu beginnen echter als gevolg van de gevoerde identiteitspolitiek onderbuikgevoelens het redelijke debat te overstemmen. Toch valt niet te verwachten dat Mas tot een revolutionair separatisme gaat oproepen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Tot op heden was hij altijd een gematigde nationalist van de Convergència i Unió-coalitie, die de Catalaanse burgerij en haar traditioneel bezonnen handelspraktijken belichaamt. Sinds Catalonië na de afschaffing van de dictatuur onder Franco eind jaren zeventig weer zelfbestuur kreeg, heeft de CiU altijd de macht in handen gehad. In de Catalaanse politiek staat ze symbool voor de filosofisch dubbelzinnige houding tegenover onafhankelijkheid die haar eigen is, en in Spanje voor de politieke flexibiliteit die haar in staat stelt nu eens met links dan weer met rechts samen te werken.

Men zegt dat Catalonië jaarlijks 18 miljard betaalt aan Spanje

**Net als Rajoy kwam Mas na zijn derde poging in 2010 aan de macht. De technocraat werd gekozen omdat hij beloofde betere begrotingsafspraken met Madrid te maken. De Catalaanse regering wil haar eigen belastingen innen, net als de Basken. Fiscale autonomie behoort tot het hart van het zelfbestuur van de Basken. Daarmee hebben zij hun ooit zieltogende ‘roestbelt’-economie omgevormd tot een op technologie gebaseerde geoliede machine, met als gevolg dat zij nu de meest welvarende regio in Spanje zijn. Catalonië, daarentegen, is op de welvaartsranglijst gezakt.

Met een economie van dezelfde omvang als Portugal heeft het de zwaarste schuldenlast van alle regio's. Catalaanse ambtenaren en economen zeggen dat zij financieel gezond zouden zijn als ze een soortgelijke overeenkomst als de Basken zouden hebben, die per hoofd van de bevolking tienmaal zo weinig aan de Spaanse belastingpot afdragen dan zij. Zij zeggen dat Catalonië jaarlijks 18 miljard euro aan Madrid betaalt, ofwel 9 procent van de economische productie. Dit is meer dan wat wordt beschouwd als billijke steun voor armere regio's, waarvoor de meeste federale staten ongeveer de helft van dit percentage bestemmen.

Mas organiseert een geforceerde mars in de richting van nationale soevereiniteit en verlangt tegelijkertijd dat Rajoy hem noodhulp ter hoogte van 5 miljard euro verstrekt. Als dit alleen om geld zou gaan, zou de Catalaanse leider met de vierkante kaak een beetje een raar figuur slaan.**

Mas is een vroom en katholiek man

**Maar de separatistische beweging die hij nu probeert te kanaliseren, begon allang vóór de financiële crisis te groeien. De roep om onafhankelijkheid kreeg de overhand toen uitbreidingen van de Catalaanse autonomie, die in 2006 door de socialistische regionale regering waren voorgesteld en door het Spaanse en Catalaanse parlement waren goedgekeurd, door het constitutionele hof in Madrid ongeldig werden verklaard. Het fiscale pact van Mas waarvoor de centrumrechtse regering van Rajoy nooit toestemming zou verlenen, lijkt nu een tactische springplank naar een bredere soevereiniteitsbeweging. Hoe breed die beweging is, werd een geschrokken Spanje deze maand duidelijk tijdens Diada, de jaarlijkse herdenking van de nederlaag van Catalonië in 1714. Meer dan een miljoen separatisten gingen in Barcelona de straat op. Maar geeft Mas leiding aan deze kennelijk fundamentele opwelling van nationalisme of loopt hij met de stroom mee?

Artur Mas is 56 jaar en een sober, gedisciplineerd en vroom katholiek man. Voordat hij economie ging studeren, bezocht hij het Frans Lyceum in Barcelona waardoor hij interesse kreeg voor symbolistische poëzie en kronkelende bijzinnen. Hij komt niet uit een geslacht van antifranquisten. Hij trad pas in 1987 tot de CiU toe, maar werd al snel de gedoodverfde opvolger van Jordi Pujol, die van 1980-2003 leiding gaf aan de Generalitat. Pujol belichaamde het catalanisme, dat in tegenstelling tot het separatisme binnen de grenzen van de Spaanse staat probeerde voort te bouwen op de cultuur, taal en historische identiteit van Catalonië.

Door de constitutionele uitholling van het hervormde autonome statuut raakten Mas en Pujol, diens voormalige mentor, ervan overtuigd dat Catalonië zijn eigen weg moest gaan.**

“Mas streefde altijd al naar onafhankelijkheid”

*Mas streefde altijd al naar onafhankelijkheid, maar het besluit [van het hof] om het woord 'natie' uit het statuut te schrappen, was de druppel die de emmer deed overlopen”, zegt Edward Hugh, een econoom die reeds lange tijd in Catalonië woont. “Het voorstel voor een fiscaal pact was eigenlijk alleen maar een manier om bredere lagen van de Catalaanse samenleving achter zich te krijgen. Toen kwam de demonstratie [tijdens Diada] en ontdekte hij dat een grote doorsnede van de maatschappij niet achter hem stond, maar voor hem uit liep. Ik denk dat hij toen de sprong maakte – hij ziet de geschiedenis vóór zich en wil proberen daarbij aan te sluiten*”.

Op zijn beurt zal Rajoy er alles aan doen om dat te voorkomen. Donderdag waarschuwde vice-premier Soraya Sáenz de Santamaría dat alleen de Spaanse staat legaal een referendum kan uitschrijven. “Er zijn wettelijke en institutionele instrumenten om een referendum te verhinderen en er is ook een regering die bereid is daarvan gebruik te maken”, zei ze dreigend.

Ongetwijfeld zal de geschiedenis een vinger in de pap hebben wat de uitkomst betreft. “Leiders zijn mensen die de betekenis van elk historisch moment interpreteren”, zei Mas bij zijn beëdiging en “het is de plicht van de regering de verlangens van een volk niet te veronachtzamen”.**

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp