Kies een taal
Voor de vijfde keer in zijn geschiedenis ziet Catalonië de deur naar onafhankelijkheid opengaan. De hang naar zelfstandigheid heeft zowel een principiële kant als een conjuncturele. De Spaanse staat is een politieke schepping, gebaseerd op een netwerk van verdragen. Daarmee wordt het voorbestaan van economische en sociale dominantie gegarandeerd en bovendien werd het systeem opgelegd aan een groot aantal naties met ieder een eigen identiteit en een lange geschiedenis.
De kwetsbaarheid van deze constructie werd al in 1978 aangetoond tijdens de constitutionele overgangsperiode tussen nationalisme en centralisme. Toen werd het akkoord gesloten waarvan de regionale autonomie het institutionele en juridische resultaat is. In feite ging dat akkoord echter over heel iets anders: dankzij het akkoord konden de geldkranen wijd open worden gezet voor autonome gemeentes, grote projecten, modernisering en de toekomst.
Zolang er geld was om te investeren en de vreedzame dominantie van de lokale elite veilig te stellen, werkte de regeling. Nationaal en lokaal rechts wist deze spirit goed samen te vatten: toen José María Aznar [premier van 1996 tot 2004] vanuit het Moncloa-paleis aankondigde “het gaat goed met Spanje”, antwoordde Jordi Pujol [Catalaans regeringsvoorzitter van 1980 tot 2003] vanuit het Generalitat-paleis “En met Catalonië gaat het nog beter”.
Gebrek aan politiek inzicht
*En daar komt de conjunctuur om de hoek kijken. De [rechtse] Catalaanse regering van Convergència i Unió* heeft tegenwoordig te kampen met 822.000 werklozen en er wordt al 22 maanden lang gekort op de sociale uitkeringen. Daar komt nu ook nog de bevriezing van de financiering van de autonome regio’s bij (wat ook een lont in het kruitvat is). Hiertoe werd door de centrale regering besloten na een herziening van de Spaanse grondwet. Op bevel van Berlijn en Brussel werd die er met de snelheid van het licht gehoorzaam doorheen gejast door hun ijverige lokale vertegenwoordigers, de Volkspartij (PP) en de Socialistische partij (PSOE). Diezelfde partijen durven te beweren dat de grondwet onaantastbaar is als het Catalaanse volk om toestemming vraagt om een referendum te mogen houden over hun zelfbeschikkingsrecht!
Het hart van deze grondwetsherziening werd gevormd door het nieuwe begrotingspact tussen Madrid en de autonome regio’s. Door de bezuinigingsobsessie lijkt dat nu een monument voor het gebrek aan politiek inzicht te zijn geworden. De weigering om de explosieve gevolgen onder ogen te zien die het snijden in de publieke gelden zullen hebben voor de relatie tussen de centrale overheid en de regio’s, getuigt van volledige politieke onverantwoordelijkheid. Zowel in Spanje als in Portugal of Griekenland, hebben de Berlijnse pyromaan en zijn plaatselijke handlangers een bom gelegd onder het maatschappelijke evenwicht, en het kan ze niet schelen dat ze daarmee ook de meest verschrikkelijke demonen laten vrijkomen: alles moet geofferd worden op het altaar van de bezuinigingen.**
Trojka heeft geen historisch geweten
De Catalaanse regering weet deze politieke onverantwoordelijkheid prima uit te buiten. Door zich als voorvechter voor de onafhankelijkheid op te stellen, begint de voorzitter van de Generalitat [de Catalaanse regering] Artur Mas op Alberto João Jardim [regeringsvoorzitter van Madeira] te lijken: nu hij geconfronteerd wordt met de catastrofale economische en maatschappelijke gevolgen van zijn beleid, dat wordt gekenmerkt door het afkavelen van publieke voorzieningen en sociale rechten, beschuldigt de conservatief Mas Madrid ervan een bodemloze put voor het geld van de Catalanen te zijn.
Geld dat bovendien niet geïnvesteerd wordt in publieke dienstverlening of projecten in hun regio. Dat geeft een déjà-vu gevoel, toch? De onafhankelijkheidsstrijd, aangewakkerd door de Generalitat, is vooral een wel heel handig hulpmiddel om de aandacht af te leiden van het door zijn eigen beleid veroorzaakte maatschappelijke en economische verval.
Meer nog dan Portugal of Griekenland, is Spanje op dit moment het schoolvoorbeeld van de Europese implosie. De maatregelen van de trojka brengen een maatschappelijke, politieke en territoriale uiteenrafeling zich mee zoals die zich momenteel bij Spanjes buren voordoet. De tragedie op de Balkan had ons een lesje moeten leren. Maar we mogen niet verwachten dat de heren van de trojka en hun werkgevers een historisch geweten hebben – wat ze doen druist daar recht tegen in.
Vanuit Catalonië bezien
“Catalaanse trein is niet te stoppen”
In Catalonië wordt de afscheiding van de regio niet per se als iets rampzaligs gezien, onderstreept commentator Fernando Ónega in het Barcalonese dagblad La Vanguardia:
Als een parlement in opstand komt en een verzoek doet tot een overgangsproces om een natie te worden en de regering van de centrale staat aankondigt dat het de intentie heeft daar een stokje voor te steken, dan heb je te maken met een conflictsituatie. Daar voeg ik aan toe: als de kranten in Catalonië het over democratisch recht hebben en als de heethoofdige kranten in Madrid spreken van “een idiote houding van [de gouverneur van Catalonië, Artur]Mas”, dan is het conflict niet louter meer van politieke aard, maar dringt het door in de hele maatschappij.
Het gaat er dus om de overgang in goede banen te leiden door een frontale botsing tussen de twee treinen te voorkomen [...] Met dat vooruitzicht zegt de heer Mas toe het verzoek in te dienen, ook al staat [premier Mariano] Rajoy het niet toe: op dit moment wordt het uitoefenen van de democratie een uitdaging, een krachtmeting. En laat niemand in Madrid zich vergissen: het is onmogelijk, of zeer moeilijk, om rechtsomkeert te maken [...] Ik weet niet of het al te laat is. De Catalaanse trein dendert te hard om hem te stoppen.
