Kies een taal
De deelnemers aan de aanbesteding voor de bouw van twee nieuwe reactoren in de kerncentrale van Temelín verzekeren dat het slechts om zaken gaat [het contract wordt geschat tussen de 8 en 12 miljard euro, red.]. Politiek interesseert hen niet, of maar bar weinig. “Hoe minder er politieke inmenging plaatsvindt en er gelobbyd wordt, des te beter zal de beslissing zijn”, vindt Kirill Komarov, vicepresident van het Russische bouwbedrijf Rosatom. Bij de Amerikanen is het al niet anders: “We zien er alleen maar op toe dat de besluitvormers over de meest complete en exacte informatie kunnen beschikken”, aldus Mike Kirst, vicepresident van Westinghouse.
Maar de werkelijkheid is genuanceerder. Op het spel staat een strategisch contract van meerdere miljarden euro’s. Vandaar dat er zeer veel belangstelling voor bestaat bij deze ondernemingen en de politieke elites. In een rapport uit 2011 van de Tsjechische contraspionagedienst BIS wordt bevestigd dat Temelín van cruciaal belang is voor deze ondernemingen, aangezien alleen al het bedrag dat met deze centrale gemoeid is, hun jaarcijfers te boven gaat. Economische onderwerpen als energie hebben alle aandacht van de Russische inlichtingendiensten. Russische geheim agenten waren aanwezig “op diverse wereldwijde bijeenkomsten waarbij zij zich inspanden om hun oude relaties aan te halen en nieuwe aan te knopen”.
Alle partijen leunen op lobbyisten
Uiteraard wordt er in het rapport met geen woord gerept over de activiteiten die de Amerikaanse en Franse inlichtingendiensten zouden ondernemen [de Franse groep Areva die kandidaat was bij de aanbesteding, is hiervan op 5 oktober uitgesloten omdat zij volgens de Tsjechische elektriciteitsmaatschappij niet voldeed aan de wettelijke eisen, red.]. Vanwege de solide diplomatieke betrekkingen die Tsjechië met deze landen onderhoudt, is het voor hen veel makkelijker dan voor de Russen om zeer veel informatie via de officiële kanalen te verkrijgen.
Maar alle betrokken partijen, ongeacht of ze Frans, Russisch of Amerikaans zijn, leunen op lobbyisten, communicatieadviesbureaus en contacten in de politiek en de zakenwereld. Tot in de hoogste regionen van de politiek wordt er gelobbyd. Norman Eisen, ambassadeur van de Verenigde Staten in Praag, ontkent deze praktijk niet: “Westinghouse kan rekenen op de grootst mogelijke steun, niet alleen van de ambassade, maar ook van de hele Amerikaanse regering.” Bij zijn twee ambtgenoten, de Rus Sergej Kiselev en de Fransman Pierre Lévy, zijn dezelfde geluiden te horen.
Het vraagstuk van de energieveiligheid, dat in Tsjechië zeer gevoelig ligt, vormt een handicap voor Rosatom. Het belangrijkste argument is dat de bouw van nieuwe grote energiebronnen niet aan Rusland zou moeten worden toevertrouwd, aangezien Tsjechië in grote mate afhankelijk is van aardolie en aardgas uit dat land.
Jakub Kulhánek, onderzoeker bij de Vereniging voor Internationale Zaken vindt dat deze aanbesteding bovenal een economisch karakter heeft: “Russische diplomaten hebben mij bevestigd dat het feit dat wij op een gegeven moment in het geopolitieke spel van Rusland werden betrokken, voornamelijk te wijten was aan het project voor de bouw van een Amerikaanse radar op ons grondgebied. Temelín is een heel ander verhaal. Versteviging van de politieke invloed kan zeker een rol spelen, maar het zijn vooral zakelijke aspecten en winstperspectieven die hier van belang zijn.”
Klaus, goede vriend van Rusland
Hij is van mening dat het buitenlandse beleid van de Russische president Vladimir Poetin vooral gericht is op het verbeteren van de economische relaties. Als Rusland de aanbesteding binnenhaalt, zal dat een enorme publiciteitsboost voor Rosatom betekenen. Daarmee zou het bedrijf veel makkelijker kunnen inschrijven op andere aanbestedingen in de wereld. “Het is een onderdeel van het energiebeleid van Rusland om van Rosatom, na Gazprom, een nieuw pronkstuk van de Russische economie te maken, dat in staat zal zijn om zich met westerse ondernemingen te meten”, aldus Kulhánek. Maar ook voor de Amerikanen loopt de weg van winst, prestige en nieuwe aanbestedingen in Europa via de centrale van Temelín.
Het laatste woord is aan de regering, die geen enkele voorkeur heeft laten blijken. En het is nogal makkelijk te raden aan wie president Václav Klaus [die invloed op de regering houdt, red.] de voorkeur geeft om de nieuwe reactoren van Temelín te bouwen. Al in 2009 verklaarde hij tijdens een bezoek aan Rusland “dat het een goede zaak was dat een grote Russische onderneming wil bijdragen tot het voortzetten van het energiebeleid van Tsjechië op het gebied van kernenergie”. Bij een ontmoeting in 2011 met de toenmalige Russische president, Dmitri Medvedev, liet hij weten dat de Russen vergeleken met de andere kandidaten op dat moment de beste perspectieven boden voor Tsjechische ondernemingen om deel te nemen aan onderaannemingsactiviteiten.
Klaus wordt beschouwd als een goede vriend van Rusland. Zo heeft de Russische oliemaatschappij Loukoil de publicatie in Rusland gefinancierd van zijn boek Modrá, nikoliv zelená planeta [in het Nederlands verschenen als Blauwe planeet (niet groen), red.]. Overigens zou Klaus graag zien dat hij wordt opgevolgd door de sociaaldemocraat Miloš Zeman (die wordt gesteund door de lobbyist en russofiel Miroslav Slouf), wiens presidentscampagne wordt gefinancierd door Gazprom, een andere Russische energiegigant.
Energie
Droom komt niet overeen met Europees beleid
“De recalcitrante houding ten opzichte van de Europese trends op energiebeleid komt de Tsjechen mogelijk duur te staan”, schrijft de Tsjechische econoom Michal Šnobr in Hospodářské noviny.
Hoewel in Europa de weerstand tegen kernenergie groeit, gaat Tsjechië, na Duitsland en Frankrijk in 2011 de grootste exporteur van elektriciteit in Europa, door met de bouw van twee nieuwe kernreactoren. Daarbij houden ze geen rekening met wat er in buurland, en belangrijkste afnemer van Tsjechische stroom, Duitsland speelt: daar zullen in 2022 alle kerncentrales gesloten zijn.
Alsof Europa niet bestaat als het om energiebeleid gaat “blijven we de hersenschim van onze nationale competenties najagen”, betreurt de economische krant. Het dagblad legt uit dat het gemeenschapsbeleid, de diplomatie van de grote Europese landen en ideologie een steeds belangrijkere rol spelen in deze sector.
En als, onder druk van Duitsland, de Europese Commissie het bouwen van kernreactoren nu eens zou stoppen? Of als nieuwe reactoren niet meer rendabel blijken te zijn? Wie zal daar dan verantwoordelijk voor zijn, wie gaat er betalen? Hospodářské noviny vraagt het zich af, en besluit:
De Tsjechische regering zou zijn nucleaire dromen wat moeten afzwakken, en nadenken over hoe zij hun beleid op kernenergiegebied binnen het kader van de Europese Unie moeten voortzetten. Ze zouden moeten stoppen met het spelletje nucleaire poker dat ze met de EU spelen. Ze hebben tenslotte geen beste kaarten in handen.
