Een jacht voor de kust van Cyprus.

EU-steun voor Russische oligarchen?

De regering van Cyprus onderhandelt momenteel met de trojka over noodhulp van 10 miljard euro. De EU wil het eiland niet laten vallen, maar staat tegelijkertijd voor een groot dilemma: het geld uit het Europese reddingsfonds zou indirect ten goede kunnen komen aan Cypriotische banken die geld van de Russische maffia witwassen. Der Spiegel ging op onderzoek uit.

Gepubliceerd op 7 november 2012 om 17:45
Philip Squires  | Een jacht voor de kust van Cyprus.

Afgelopen vrijdag scheen de zon in dit paradijs voor Russen, de hemel was strak blauw, de palmen langs de strandboulevard wiegden heen en weer in de lichte bries, en de thermometer stond al vóór het middaguur op 29 graden. Wie het koude, natte najaarsweer in Moskou ontvlucht was, kon goed vertoeven in Limassol. Hier, aan de zuidkust van Cyprus, is het voor een Rus goed leven.

In het park staat een bronzen beeld van de Russische dichter Alexander Poesjkin, er is een Russische radiozender, er zijn Russische kranten, een Russisch-orthodoxe kerk, privé-scholen, die diploma's uitgeven volgens de voorschriften van het Russische ministerie van Onderwijs, en borden in cyrillisch schrift. Zelfs de burgemeester van Limassol spreekt vloeiend Russisch, hij heeft in de Sovjet-tijd nog in Moskou gestudeerd.

Banken als witwasmachines

Maar er is iets dat de Russen in Limassol zorgen baart. Het paradijs wordt bedreigd, omdat Cyprus bijna failliet is. De Cypriotische economie is nauw vervlochten met de Griekse. De aanhoudende crisis daar heeft ook de conjunctuur van Cyprus de das omgedaan. Bovendien hebben de banken op het eiland voor ettelijke miljarden euro's aan Griekse staatsobligaties gekocht, die nu zo goed als niets meer waard zijn. De banken hebben grote delen van hun staatsobligaties al moeten afschrijven, en zijn als gevolg daarvan in de problemen geraakt.

Daarom had de regering van president Dimitris Christofias in Nicosia in de zomer uit voorzorg een hulpverzoek ingediend bij het Europese noodfonds. Rusland had toen al een lening van 2,5 miljard euro ter beschikking gesteld. Dat geld is op en de Russische president Vladimir Poetin aarzelt om Cyprus nog eens vijf miljard euro te lenen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Nu zullen de eurolanden, en vooral Duitsland, binnenkort met tien miljard euro op de proppen moeten komen.

Met dat geld moeten de Cypriotische banken worden ondersteund. Bondskanselier Angela Merkel, minister van Financiën Wolfgang Schäuble (beiden van de CDU) en hun Europese collega's worden daarbij met een onoplosbaar dilemma geconfronteerd. In een geheim rapport van de Duitse inlichtingendienst (BND) staat immers wie het meest van dit Europese belastinggeld zullen profiteren: Russische oligarchen, zakenlieden en maffiosi, die hun zwarte geld op Cyprus hebben belegd.

Want de Russen houden niet alleen van Cyprus vanwege het mooie weer. Hier zijn brievenbusfirma's nog anoniem, de banken zwijgzaam en de belastingen laag. Door het zwarte geld maakte Cyprus lange tijd een bloeiperiode door, en voor de inwoners van “Limassolgrad” verlopen de zaken nog steeds voorspoedig.

De Europese miljarden zullen het land helpen zijn omstreden financiële sector te stabiliseren en de komende paar jaar het hoofd boven water te houden. Die sector geniet in Brussel en de hoofdsteden van de Europese Unie een kwalijke reputatie. Cyprus geldt als een belastingparadijs en zijn banken als witwasmachines.

Maar het is geen optie om te weigeren de helpende hand te bieden. Dat zou een desastreuze boodschap zijn aan het adres van de financiële markten. Waarom zouden de Europeanen Spanje of Italië redden, als zij nog niet eens in staat zijn een dwerg als Cyprus te helpen?

De Duitse Bondsregering bevindt zich in een penibele positie. De politieke risico's zijn groot. Merkel dreigt haar hele beleid voor de eurozone in diskrediet te brengen door Cyprus te hulp te schieten.

Duitse inlichtingendienst luidde de noodklok

De Europeanen kunnen ook niet beweren dat ze van niets wisten. Want uitgerekend de BND analyseerde de toestand op Cyprus en besprak die vervolgens met deskundigen van de trojka (EU-ECB-IMF). De BND-agenten brachten geen goed nieuws. Formeel houdt de eilandstaat zich aan alle regels ter bestrijding van het witwassen van geld die binnen de EU en op internationaal niveau zijn afgesproken. De noodzakelijke wetten zijn ingevoerd en de overeengekomen instellingen zijn opgericht. Maar bij de tenuitvoerlegging ging het mis. De regels werden niet adequaat toegepast.

Het witwassen wordt vergemakkelijkt door de ruimhartige mogelijkheden voor rijke Russen om Cypriotisch staatsburger te worden. Volgens informatie van de BND hebben tachtig oligarchen zich op deze manier toegang tot de gehele EU verschaft. Alleen al in 2011 zou zo'n 80 miljard dollar uit Rusland zijn weggesluisd, volgens de BND, een groot deel via Cyprus. Russen zouden voor 26 miljard dollar op Cypriotische bankrekeningen hebben gestald. Dat is aanzienlijk meer dan het jaarlijks bruto binnenlands product van het land.

Europees geld ter bescherming van Russisch zwart geld

De conclusies van de BND betekenen ook dat bij een steunoperatie voor de eilandrepubliek, om de euro overeind te houden, het geld van Duitse en andere Europese belastingbetalers wordt gebruikt om Russisch zwart geld te beschermen.

Cyprus werd in 2004 lidstaat van de Europese Unie en voerde drieëneenhalf jaar later de euro in. En plotseling genoot het land grote belangstelling. Vandaag de dag zijn er op het eiland wel twee maal zo veel ondernemingen als vóór de toetreding tot de EU. Het land moest weliswaar zijn witwasregels aanscherpen, maar in de praktijk werden slechts de grofste overtredingen bestraft.

Sindsdien geldt het Cypriotische maatschappijmodel als bijzonder aantrekkelijk. Het land is een belastingparadijs binnen de EU en bezit tegelijkertijd een bewijs van goed gedrag van de OESO, omdat het ogenschijnlijk genoeg doet tegen witwasactiviteiten.

Maar Cyprus wordt in een document van het Europees Parlement over de georganiseerde misdaad in Rusland op meerdere plekken genoemd. En in een rapport van de Wereldbank over 150 internationale gevallen van corruptie wordt verwezen naar meerdere firma's en rekeningen op Cyprus.

Cyprus is een politiek probleem

En uitgerekend dit land moet nu royaal geholpen worden. In vergelijking met andere Europese steunpakketten zijn de geplande tien miljard euro voor de Cypriotische banken in financiële termen slechts een schijntje; maar politiek is het een mijnenveld. De Duitse belastingbetalers moeten ruim 2 miljard euro voor hun rekening nemen. Bovendien profiteren van de hulp niet alleen ambtenaren, boeren of arbeiders, maar ook een kaste van rijke immigranten, die schaamteloos met hun rijkdom pronken – en die nauwelijks een bijdrage leveren aan de oplossing van de problemen van het land. Ondernemingen betalen op Cyprus maar tien procent belasting.

De Duitse oppositiepartij SPD is vastbesloten bondskanselier Merkel deze keer voor het blok te zetten. Tot nu toe hebben de sociaaldemocraten het regeringsbeleid bij de redding van de euro steeds gesteund. Maar in het geval van Cyprus willen ze die steun aan voorwaarden binden. De bondskanselier heeft hun stemmen nodig, omdat zij niet zeker is dat zij op haar eigen parlementariërs kan bouwen. Niet als het om Cyprus gaat. Een Merkel-vertrouweling zegt het zo: “Cyprus is geen economisch probleem meer, maar allang een politiek probleem.

Bezien vanuit Cyprus

Het gaat om 10 miljard euro

Voor het IMF is de schuld van Cyprus niet houdbaar”, schrijft Politis. Morgen arriveren de vertegenwoordigers van de trojka (EU/ECB/IMF) op het eiland om met de regering te praten over een pakket steunmaatregelen van ongeveer 10 miljard euro. In ruil voor die steun moet de regering de overheidsuitgaven verlagen en de belastingen verhogen. Mochten zij een akkoord bereiken, dan zal de steun tijdens de volgende vergadering van de Eurogroep op 12 november goedgekeurd kunnen worden. Het Cypriotische dagblad zet vraagtekens bij het beloofde bedrag:

Voor de regering is Cyprus met handen en voeten aan Griekenland gebonden en moet er als de wiedeweerga een reddingsplan komen. Maar is tien miljard euro steun wel voldoende?

Politis reageert op het artikel in Der Spiegel waarin het rapport van de Duitse inlichtingendienst wordt aangehaald en waarin staat dat “Europese steun aan Cyprus vooral terecht komt in de zakken van Russische oligarchen en maffiosi die hun geld op het mediterrane eiland witwassen. [...] Dat mag dan misschien wel een belediging zijn, maar het staat als een paal boven water dat het IMF niet staat te springen” om Cyprus te helpen, luidt het commentaar van de Cypriotische krant.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp