Kies een taal
“Een slechter bericht kon Spanje op dit moment niet krijgen”. Zo vatte een lid van de regering gisteren de mogelijke gevolgen voor Spanje van de politieke crisis in Italië kort en bondig samen. De regering van Mariano Rajoy doet geen moeite zijn bezorgdheid te verbergen. De onzekerheid die is ontstaan door het vertrek van Mario Monti en vooral door wie hem zal gaan opvolgen en met welk economisch programma, heeft het aarzelende vertrouwen van de markten in de Zuid-Europese landen ondermijnd en de strategie van de Spaanse premier om de Europese Unie niet om steun te vragen in gevaar gebracht.
De premier is er tot nu toe in geslaagd die zogenaamde ‘zachte’ redding te omzeilen dankzij het vertrouwen van de Europese Centrale Bank (ECB), die in september met het plan kwam om staatsschulden op te kopen. Rajoy vertrouwde erop dat alleen al het bestaan van dit mechanisme een afschrikkende werking zou hebben op speculanten en ervoor zou zorgen dat de risicopremie onder controle zou blijven tot de hervormingen en aanpassingen effect zouden hebben gesorteerd.
Nieuw excuus voor speculanten
Nu de Italiaanse premier echter zijn ontslag heeft aangekondigd en de kans bestaat dat Silvio Berlusconi weer aan de macht komt, is het gedaan met de rust die onder investeerders was teruggekeerd. De politeke aardbeving in Italië opent de deuren naar een scenario waarin de nieuwe regering afziet van hervormingen en aanpassingen. Hiermee zou de kans om geld te lenen op de markt verkeken zijn. De cijfers laten er geen misverstand over bestaan. Onder Berlusconi stond de risicopremie op 575 basispunten en momenteel lijkt alles mogelijk in een Europese Unie die weinig speelruimte heeft en er maar niet in slaagt om beslissingen te nemen.
Een terugkeer naar de risicopremies van een paar maanden geleden is op dit moment niet ondenkbaar. Te hoog om stabiele economische groei mogelijk te maken en op middellange termijn dus onhoudbaar. Alles bij elkaar een excuus voor speculanten om opnieuw te proberen flinke winst te maken door te gokken op een scheuring in de eurozone.
De premier zal op de Europese Raad, aanstaande donderdag en vrijdag in Brussel, proberen het onderste uit de kan te halen. “Spanje is sinds vrijdag niet veranderd, maar toch kijkt de markt door wat er in Italië is gebeurd, nu anders tegen ons aan. Het is overduidelijk dat dit een Europees probleem is dat in Brussel moet worden opgelost”, aldus een regeringslid.
Al zijn de vooruitzichten voor de Spaanse delegatie niet bepaald optimistisch gezien de komende verkiezingen in Duitsland in november 2013, sommige medewerkers van de premier geloven dat de crisis in Italië er juist voor zou kunnen zorgen dat de lidstaten zich bewust worden van de risico’s van en de besluiten tot drastischer maatregelen om tot een bankenunie te komen. Eerder topoverleg van de Raad heeft immers bewezen dat de Europese Unie en vooral de Duitse bondskanselier Angela Merkel pas echt in beweging komen als ze met de rug tegen de muur staan.
Rajoys belang van een bankenunie
Rajoy zal van de andere lidstaten eisen dat zij tot een akkoord komen om de schulden, die door de Italiaanse crisis zijn gestegen, te kunnen verlagen. Ook zal hij hameren op de noodzaak van een gezamenlijk schild om landen te beschermen tegen een crisis in een ander land. Hij is van mening dat door substantiële vooruitgang te boeken bij de vorming van een bankenunie, waarover dezer dagen door de Europese ministers van Economische Zaken wordt gesproken, aan de markten de boodschap wordt afgegeven dat de lidstaten bij elkaar blijven en de euro blijft bestaan.
Mariano Rajoy zal zoals voorheen pleiten voor het opzetten van een bankenunie, met een concreet tijdpad voor de fasen van uitvoering. Maar met name Groot-Brittannië en Duitsland, gesteund door de Scandinavische landen, verzetten zich hiertegen omdat ze van mening zijn dat de bankenunie geen oplossing biedt voor de crisis en geen dringende haast behoeft. Dit keer zal Rajoy echter niet de gebruikelijke steun krijgen van Monti, omdat diens positie in de Europese Raad door zijn aanstaande vertrek danig is verzwakt.
Zowel de Europese Comissie als de regeringen van de lidstaten vrezen de gevolgen van een probleem dat inmiddels leek opgelost. De voorzitter van de Europese Commissie, José Manuel Barroso, heeft de Italianen gevraagd de komende verkiezingen “geen voorwendsel te laten zijn om de noodzaak van de maatregelen die door de regering Monti zijn genomen in twijfel te trekken”. En de voorzitter van het Europees parlement, Martin Schulz, waarschuwde dat de mogelijke terugkeer van Berlusconi “een bedreiging vormt” voor de stabiliteit van Italië en de hele EU.
En de gevolgen die deze crisis kan hebben voor de euro zijn belangrijker dan het feit dat Spanje uiteindelijk genoodzaakt zal zijn om hulp te vragen. Europese topambtenaren erkennen dat Duitsland zich verzet tegen het onbeperkt opkopen van schulden door de ECB uit angst dat daardoor de inflatie wordt aangewakkerd en dat als Berlijn besluit een ‘stop’ in te voeren er niet voldoende geld is om een economie als de Italiaanse of de Spaanse te steunen. Ze erkennen dat de euro in gevaar komt als het nodig blijkt de lidstaten om meer geld te vragen. “Het is niet ondenkbaar dat niet iedereen daarmee akkoord zal gaan”, benadrukken ze.
