Op 31 december, een dag voor aanvang van het Ierse voorzitterschap van de EU, wordt in Dublin de EU-vlag gehezen.

EU-voorzitterschap is etalage

Sinds 1 januari is Ierland voor een half jaar voorzitter van de Europese Unie. Het lijkt er echter op dat dit roulerende voorzitterschap een wassen neus is geworden vanwege de crisis en de verschoven machtsverhoudingen binnen de EU.

Gepubliceerd op 2 januari 2013 om 17:06
Op 31 december, een dag voor aanvang van het Ierse voorzitterschap van de EU, wordt in Dublin de EU-vlag gehezen.

Ieder half jaar is het weer hetzelfde liedje. Een land geeft het stokje van het voorzitterschap van de Europese Unie aan een ander land door. Het vertrekkende land klopt zich op de borst vanwege het uitstekende werk dat het heeft verzet en de nieuwe ‘voorzitter’ kondigt aan dat alles uit de kast zal worden getrokken om de Europese integratie op een hoger plan te brengen. Het einde van 2012 en het begin van 2013 wijken niet van deze traditie af.
Cyprus heeft de balans van een half jaar voorzitterschap opgemaakt. "Het was onze ambitie om de Europese integratie een stapje verder te brengen en ik denk dat de belangrijke resultaten die onder ons voorzitterschap zijn behaald, het bewijs van ons succes op dit gebied zijn”, jubelde Andreas Mavroyannis, de Cypriotische onderminister voor Europese zaken. Van zijn kant heeft Ierland, dat het stokje vanaf 1 januari heeft overgenomen, al aangekondigd dat het “de groei en de werkgelegenheid wil stimuleren”.
Dit alles riekt naar de aloude propaganda en het wollige taalgebruik waar Europa zo goed in is. De werkelijkheid is anders. Ten eerste valt er wel wat af te dingen op “het belang” van de balans van het Cypriotische voorzitterschap. De discussies rond de Europese begroting hebben de lidstaten verscheurd, Groot-Brittannië dreigde de Unie te verlaten, de zoveelste noodoplossing moest worden gevonden die de crisis van de eurozone op geen enkele manier heeft geholpen en de bankenunie heeft nog steeds geen handen en voeten gekregen. Maar dat is niet de echte kwestie. Het echte probleem is dat het Cypriotische voorzitterschap hier niets mee te maken heeft. De balans hiervan, die hier samengevat is, is nauwelijks op zijn conto te schrijven.

De capaciteit van het tegenwicht is beperkt

Cyprus is niet meer betrokken dan Denemarken of Polen dat het eiland voorgingen. Want wat kon dit kleine landje met maar 800 duizend zielen uit eigen beweging doen, terwijl het het officiële voorzitterschap van de Europese Unie in crisistijd bekleedde en tegelijkertijd met deze zelfde EU onderhandelde over de voorwaarden van zijn financiële steun? Wat konden Polen en Denemarken, twee landen die geen lid zijn van de eurozone, uithalen om een EU met een eurozone die op sterven na dood was een ‘impuls te geven’? En wat zal Ierland, dat momenteel onderhandelt om een korting van meer dan zestig miljard euro op zijn bancaire schuld bij de EU en de ECB te bedingen, kunnen doen om zijn standpunt op te leggen aan de overige 26 landen van de Unie?
En zo kunnen we nog wel even doorgaan. In een EU die in een diepe crisis zit, ondervindt ieder land de gevolgen van de crisis van de eurozone. Deze crisis heeft bovenal speelruimte gegeven aan de grootste betaler van de EU: Duitsland. Een groot gedeelte van de Europese politiek vindt tegenwoordig in Berlijn plaats. Simpelweg omdat zonder de Bondsrepubliek niets meer mogelijk is. Alleen de grote landen en instellingen als de Commissie of de ECB kunnen onder bepaalde omstandigheden nog tegenwicht bieden aan Duitsland. Frankrijk en Spanje zijn erin geslaagd de bankenunie er door te drukken, maar onder Duitse voorwaarden, die de uitvoering ervan en de grootte van de betreffende banken voorschrijven. Groot-Brittannië legt Duitsland het vuur aan de schenen door te dreigen uit de EU te stappen. Maar de capaciteit van het tegenwicht is beperkt, want het voorstel van de Commissie om de begroting van de EU te verstevigen en zodoende de crisis te bestrijden is verworpen vanwege het Duitse verzet. Bovendien waren de Franse pogingen om een ‘groeiagenda’ door te voeren, van korte duur.

EU-politiek is zaak tussen Berlijn en Brussel

We kunnen ons dus maar moeilijk voorstellen dat Nicosia of Dublin hun visie van Europa aan de Duitse belastingbetaler opleggen, of zelfs maar proberen om bij de Duitse regering een compromis los te weken. De Europese politiek is dus voortaan hoofdzakelijk een politiek die tussen Berlijn en Brussel wordt besloten. Maar het roulerende voorzitterschap, zal men zeggen, heeft toch eerder ten doel om dossiers voor te bereiden, impulsen te geven en compromissen te bevorderen dan om de EU daadwerkelijk te besturen? Het probleem is dat het roulerende voorzitterschap, zelfs in dit verband, een zeer formele aangelegenheid is geworden.
Sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon in 2009 is een voorzitter van de Europese Raad ingesteld, op dit moment de Belgische liefhebber van haiku’s, Herman Van Rompuy. Zijn competenties liggen zeer dicht bij die van de roulerende voorzitter, afgezien van het feit dat hij het voordeel heeft om een zekere continuïteit en coherentie te kunnen garanderen bij de voorbereiding van de Europese werkzaamheden. Hij is overigens degene die alle afdelingen van de raad leidt die de vergaderingen op de agenda zetten. De acties van de raad worden dus wel degelijk in Brussel uitgedacht en maar zelden in de landen van het roulerende voorzitterschap. Veelzeggend feit is dat de Europese toppen sinds 2004 in Brussel worden gehouden en niet meer, zoals vroeger, in de landen van het roulerende voorzitterschap.

Byzantijnse hoogwaardigheidsbekleders

De vertegenwoordigers van het roulerende voorzitterschap zitten er dus eigenlijk voor spek en bonen bij. Ze hebben een bevoorrechte positie, maar lijken op Byzantijnse hoogwaardigheidsbekleders die in het hof gerespecteerd moesten worden, maar die over geen enkele macht beschikten. Ieder persbericht van de raad steekt de loftrompet over het werk en de inspanningen van het land dat de EU heeft voorgezeten. Maar dit is uiteraard puur voor de vorm. Het roulerende voorzitterschap is een soort etalage geworden waarmee de landen zich in de kijker kunnen spelen. Het is de gelegenheid bij uitstek om uit te pakken met ronkende internetsites waarop het land de hemel in geprezen wordt (de website van het Ierse voorzitterschap bevat bijvoorbeeld een zeer compleet receptenboek van het land) of om hoog op te geven van de toeristische bezienswaardigheden (zoals Cyprus deed).
Als daardoor wat toeristen worden aangetrokken, dan is dat prima. Maar daarvoor bestaan andere initiatieven, zoals de Culturele Hoofdstad van Europa. Zouden we in deze tijden van crises niet eens moeten overwegen om een overbodig geworden instelling op te doeken?

Nieuwsbrief in het Nederlands

Bezien vanuit Ierland

Een zware opgave

Volgens Suzanne Lynch, de Europese correspondent van The Irish Times, vormt de aanvang van het EU-voorzitterschap van Ierland het startsein voor “zes maanden van intensieve EU-activiteit in Dublin”. Lynch merkt op dat dit de zevende maal is dat Ierland het voorzitterschap van de Europese Unie in handen heeft en stelt dat de optimistische stemming, kenmerkend voor eerdere perioden in de geschiedenis van de EU, nu plaats heeft gemaakt voor somberheid. Ze licht toe:

Vandaag wordt Europa verscheurd door ruzies en onrust, omdat het wanhopig probeert een antwoord te vinden op de financiële crisis. Ondanks de belofte van de regering om tijdens dit voorzitterschap 'stabiliteit, banen en groei' te verwezenlijken, zal deze periode in werkelijkheid waarschijnlijk worden gedomineerd door het vraagstuk van schuldenkwijtschelding, en dan met name de poging om de voorwaarden van de promesse van de Anglo Irish Bank te veranderen, nu deze bank volledig probeert terug te keren op de obligatiemarkten en het steunprogramma van het IMF en de EU wil verlaten.
De komende zes maanden zal de voornaamste opdracht van de regering zijn het loodsen van wetgevingen door de diverse Europese lichamen en speelt de hervorming van het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid een grote rol. Lynch besluit:
De manier waarop de regering haar binnenlandse agenda combineert met haar verantwoordelijkheid jegens het grotere Europese 'goed,' die uit het voorzitterschap voortvloeit, zou nog wel eens de bepalende factor van dit voorzitterschap worden.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp