Kies een taal
In theorie is het de taak van politici om een nationale discussie over actuele vraagstukken in gang te zetten, te voeden en te leiden. Een van deze vraagstukken is voor Groot-Brittannië ongetwijfeld de toekomst van de Europese Unie en de plaats van het land binnen de EU. Onze politici - en wellicht ook onze media - schieten echter schromelijk tekort in de uitvoering van deze taak.
Veel Britten zijn tegen heug en meug en maar halfslachtig bij Europa betrokken. Dat heeft uiteenlopende redenen, waarbij geschiedenis, geografie, cultuur en taal met elkaar zijn verweven. Ook spelen de restanten van een postkoloniale zelfmisleiding dat Groot-Brittannië superieur zou zijn ten opzichte van het vasteland hierin een rol. Deels daarom vinden te veel politici van alle partijen het gemakkelijker om de standpunten van een paar rechtse kranten na te apen of hun oren daarnaar te laten hangen. Een groot aantal eigenaren van die kranten betalen geen belasting in dit land en beschouwen "Europa" als synoniem met regelingen die hun belangen als eigenaren en rijken in de waagschaal leggen. Veel burgers zijn instinctief behoedzamer en pragmatischer, niet in de laatste plaats omdat ze de pers niet vertrouwen. Maar de politici bieden hun maar weinig houvast.
Pro-Europese politici wakker schudden
Het resultaat is dat er gedurende vele jaren ter rechterzijde van het politieke spectrum en in delen van links een vaak banaal anti-Europees populisme is gegroeid. Inmiddels is dat uitgemond in een soort eurosceptische hegemonie in het Britse publieke debat. Binnen Tory is de sceptische houding tegenover Europa nu bezig te ontaarden in complete minachting. Dit is een gevaarlijke ontwikkeling waardoor de roep om de EU te verlaten, aanzwelt en de UKIP (Britse Onafhankelijkheidspartij) steeds meer aanhangers krijgt. Verstandige politici in alle partijen worden hier nerveus van.
De consequentie is dat het maatschappelijk middenveld vooral in Engeland (niet zozeer in Schotland) totaal niet meer in staat is om met ook maar enig realisme of enige objectiviteit over de relatie met Europa na te denken. Deze consequentie wordt alleen maar aannemelijker door de buitengewoon ernstige problemen in de eurozone. De geplande toespraak van David Cameron over Groot-Brittannië en de EU had verstandigere en meer pro-Europese politici wakker moeten schudden. Misschien zal dat nog op tijd gebeuren. In dat geval zou dat alleen maar gunstig uitpakken. Maar de tekenen daarvan dienen zich nog nauwelijks aan.
Discussie over kosten en baten ontbreekt
Het klopt dat Ed Miliband eind vorig jaar een waardevolle toespraak heeft gehouden bij de werkgeversorganisatie Confederation of British Industry (CBI). Het klopt ook dat Nick Clegg en vrijwel alle liberaal-democraten zich sterk blijven maken voor betrokkenheid bij de EU. Maar Labour is huiverig als het gaat om Europa en de liberaal-democraten willen graag dat hun plannen weer eens met instemming worden begroet. Hierdoor komt een te groot deel van de arena in handen van de steeds brutalere conservatieve eurosceptici. Dat moet snel veranderen. Het mag niet zo zijn dat Cameron door de lakse opstelling van het pro-Europese kamp zonder weerwoord namens Groot-Brittannië spreekt.
Omdat een meer doordachte politieke discussie over de kosten en baten van de Britse betrokkenheid bij Europa ontbreekt, hebben andere belanghebbenden uiteindelijk hun stem laten horen. In binnen- en buitenland wordt flink aan de bel getrokken. De Ierse premier zei dat het voor Groot-Brittannië rampzalig zou zijn om uit de EU te stappen. Net als zijn Poolse en Nederlandse collega vóór hem beklaagde de Finse minister van Buitenlandse Zaken zich over de richting die het "onbeschaafde" EU-debat in Groot-Brittannië opgaat. De regering-Obama waarschuwde dat Groot-Brittannië een naar binnen gekeerd land wordt en benadrukte dat Washington graag ziet dat het Verenigd Koninkrijk deel blijft uitmaken van de EU.
Ondernemers hebben wellicht de meeste invloed
Een belangrijk lid van Angela Merkels centrumrechtse CDU verklaarde dat Groot-Brittannië niet moet trachten de rest van Europa te chanteren door verdragswijzigingen die het gevolg zijn van de eurocrisis, tegen te houden. De meeste invloed heeft wellicht een groep Britse ondernemers, die Cameron vroegen het Britse EU-lidmaatschap niet op het spel te zetten.
Dit is allemaal mooi meegenomen en nuttig. Maar de buitenlandse waarnemers en Britse ondernemers komen met argumenten die Britse politici en commentatoren, inclusief serieuze Tory-politici en -commentatoren, ook zouden moeten aandragen. Dit land dreigt door Tory en de eurofobe pers van zijn plek in Europa te worden gestoten. De voorstanders van Europa moeten hun angst van zich afschudden. Stemmen die te lang hebben gezwegen, moeten zich laten horen.
