Spaanse zigeuners in Cabra, vlakbij Córdoba

Het land van de gelukkige zigeuners

Roma worden in de meeste landen gemarginaliseerd en in Frankrijk worden ze uitgezet. Maar in het zuiden van Spanje genieten ze van een betrekkelijke rust. Andere landen kunnen daar hun voordeel mee doen, constateert het Poolse weekblad Tygodnik Powszechny.

Gepubliceerd op 6 september 2010 om 15:14
Spaanse zigeuners in Cabra, vlakbij Córdoba

Samenleven van Roma en ‘payos’ (of ‘blanken’) is wel degelijk mogelijk, zoals in Andalusië in Zuid-Spanje. In Spanje verblijven naar schatting tussen de vijfhonderdduizend en achthonderdduizend Roma, of gitanos, zoals ze zichzelf noemen. De meeste van hen wonen in Andalusië. Er zijn in Spanje, net als in Frankrijk, ook Roma-immigranten uit Midden-Europa, maar hun aantal blijft beperkt tot ongeveer veertigduizend. Zij bevinden zich vooral in de voorsteden van Madrid. Al enkele honderden jaren verblijven de gitanos in Spanje. Ze hebben hoogte- en dieptepunten gekend, maar zijn altijd geconfronteerd met dezelfde beproevingen: vervolging, armoede en gedwongen vestiging op een vaste plek. Tegenwoordig kan Andalusië echter als voorbeeld dienen. En wel om verschillende redenen.

Prof. Gunther Dietz, schrijver van het rapport ‘De staat en de Roma in Spanje’, wijst erop dat de traditionele waarden van de gitanos zoals familie en clan, de notie eer of het gezag dat in families aan de ‘oudsten’ wordt toegekend, overeenkomen met de kenmerken van de traditionele Spaanse plattelandscultuur. Daarom verliep de integratie van Roma in de Andalusische dorpen veel soepeler dan in de grote steden in het noorden van het land. “In de provincies Granada en Sevilla bijvoorbeeld, de belangrijkste centra van de gitanos in Spanje en West-Europa, zijn de dorpen informeel opgesplitst in een Roma-deel (gitano) en een niet-Roma-deel (payo). Contacten tussen beide groepen, wederkerigheid en gemengde huwelijken zijn er echter veel gebruikelijker dan in de ‘pseudogetto’s’ van de industriële centra”, verklaart prof. Dietz.

Flamenco

En dan is er nog een detail dat evenwel een grote rol speelt: de flamenco, een van de symbolen van Spanje, die zijn ontstaan te danken heeft aan de Roma in Andalusië. Hieruit blijkt hoezeer de Roma-cultuur door de dominante cultuur is geabsorbeerd en geëxploiteerd en vervolgens daarin is geïntegreerd. Daardoor is het gevoel in een isolement te leven, dat zo zwaar op minderheden kan drukken, bij de Roma in Andalusië minder sterk. Juan de Dios Ramirez, voorzitter van de organisatie van Roma in Spanje en de eerste Roma-afgevaardigde in het Europees Parlement (die ook nog eens in Andalusië is geboren), heeft in het dagblad El País het volgende gezegd: “Andalusië is een model om na te volgen. Uit cultureel oogpunt, niet uit het oogpunt van sociale rechtvaardigheid. Deze gemeenschap, waarvan het moeilijk is te zeggen of de Andalusiërs zich hebben aangepast aan de Roma of omgekeerd, kan voor de hele wereld een model vormen voor samenleven met Roma.”

Spanje heeft op dit punt echter nog veel meer te bieden. Op een belangrijk terrein als onderwijs heeft men bijvoorbeeld in de jaren tachtig de speciale (of zogenaamde ‘complementaire’) scholen afgeschaft. Sindsdien gaan alle Roma-kinderen naar dezelfde school als hun payo-vrienden en -vriendinnen. Helaas ligt het schoolverzuim onder jonge gitanos op dertig procent, maar wat telt is dat vierennegentig procent zijn opleiding afrondt.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Geen speciale scholen

Iedereen heeft de kans er iets van te maken, terwijl bijvoorbeeld in Tsjechië Roma-kinderen tot voor kort meestal les kregen op speciale scholen. Een vervolgopleiding doen was vrijwel onmogelijk. Natuurlijk is Spanje ook geen paradijs voor Roma: niet alle gewoonten van de gitanos worden positief beoordeeld en onverdraagzaamheid komt nog altijd voor. Niettemin kunnen we zien dat het werk dat vanaf de overgangsperiode na de dood van Franco is verricht, zijn vruchten heeft afgeworpen.

Volgens velen vormde de toespraak van Juan Dios Ramirez in het parlement, waarin hij als eerste Roma van 1977 tot 1986 zitting had, een cruciaal moment en een symbolische doorbraak voor het Roma-vraagstuk. In 1985, na zijn vlammende betoog over de rechten van Roma, zag het eerste nationale plan voor gelijke kansen voor de gitanos het levenslicht. Sinds 1989 wordt hiervoor een specifiek deel van de begroting gereserveerd.

Momenteel heeft Ramirez een nieuw project: hij wil de Franse president Sarkozy voor het Europees Hof van Justitie in Luxemburg dagen. In zijn verklaring stelt Ramirez dat Sarkozy “door de Roma-kampen te sluiten, het Franse en Europese recht heeft geschonden en Frankrijks reputatie als hoeder van de mensenrechten te grabbel heeft gegooid”. Hij is van plan de dagvaarding begin september in te dienen. Hij is advocaat, heeft ervaring met het complexe Europese stelsel en lijkt te weten wat hij doet.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp