Kies een taal
Amit en Eynat Sonnenfeld slepen zeven tassen met zich mee en baden in het zweet, maar hebben geen tijd voor pauze of een ijsje. Ze hebben haast. De lucht is warm en vochtig, net als in Tel Aviv. De menigte haast zich over de smalle stoepen van de Hackescher Markt. Ze zouden nu beter kunnen vertrekken, maar Eynat haalt de lijst van zaken die ze nog moeten doen tevoorschijn. Op hun dagprogramma staan nog twee etappes: Birkenstock en Sachsenhausen, het voormalige concentratiekamp bij Oranienburg.
Amit heeft maat 56 en zweert bij zijn Birckenstocks. In Israël laat het merk zich vooral voorstaan op het "made in Germany" van zijn producten. Die zijn in Duitsland goedkoper, en Amit besluit drie paar te kopen. Dan vraagt hij zich af of het niet gek zal zijn door het concentratiekamp te wandelen met zijn Zara- en Birckenstocktassen in de hand.
Amit is directeur van een ballonnenfabriek en zijn vrouw werkt als clown op de intensive care-afdeling voor kinderen met kanker. Het is hun eerste vakantie in lange tijd en hun eerste bezoek aan Duitsland. Eynat is opgetogen: "Berlijn is zo kleurrijk! Het lijkt totaal niet op de beeld van Duitsland waarmee ik ben opgegroeid". "Ik kan me niet voorstellen dat mijn vader naar Sachsenhausen werd gedeporteerd", voegt haar man daaraan toe.
Populair in het Heilige Land
Berlijn is populair in het Heilige Land. In Tel Aviv heten winkels "Salon Berlijn" en de cursussen van het Goethe-Institut zijn er volgeboekt, net als in Jeruzalem. Vijf jaar geleden bestond er nog maar één directe verbinding tussen Tel Aviv en Berlijn, nu gaan er soms wel drie vluchten per dag. Lufthansa biedt vier dagelijkse vluchten naar Duitsland met grote toestellen.
De stad waar werd besloten tot de uitroeiing van de joden, is de favoriete bestemming van Israëli's geworden, nog voor Praag en Barcelona. In de afgelopen zes jaar vervijfvoudigde het aantal Israëlische bezoekers in de Duitse hoofdstad en vorig jaar bezochten bijna 48000 Israëlische toeristen Berlijn. En hoewel ze uit een land komen dat slechts zeven miljoen inwoners telt, zijn de Israëli's na de Amerikanen (driehonderd miljoen inwoners) de grootste groep niet-Europese toeristen in Duitsland.
Israëli's vinden Berlijn ook een prettige plek om te wonen. Het aantal Israëli's dat zich er heeft gevestigd nam tussen 1999 en 2009 met vijftig procent toe. Sinds 2000 hebben de twee Berlijnse universiteiten het aantal Israëlische studenten zien verdubbelen. Ook kopen ze graag onroerend goed, vooral in de wijken Kreuzberg en Friedrichshain.
Tel Aviv aan de Spree
Zeventig jaar nadat de joden uit Duitsland werden verdreven, kunnen Israëli's weer volop in de onroerend goedmarkt van Berlijn investeren.
Berlijn is het nieuwe Tel Aviv aan de Spree. Overal op straat en in clubs hoor je Hebreeuws. De Israëli's associëren Berlijn niet meer met hun uitroeiing maar vooral met vertier en goedkoop leven. Ze kunnen er op stap met een Hebreeuwse gids om het nachtleven van Kreuzberg te ontdekken of kennis te maken met de joodse wijk van gisteren en vandaag. Er worden zelfs 'mesjogge' avondjes georganiseerd in een club op de Rosenthaler Platz, waar je kunt dansen op muziek van Ofra Haza.
Natuurlijk zullen er altijd Israëli's zijn die geen voet in Duitsland zullen zetten. Maar er zijn er steeds meer die zich daar niets van aantrekken. Het heeft iets van een overwinning om tegenwoordig in Berlijn te leven, op de plek waar volgens de nazi's geen jood mocht overblijven. En daarnaast is het een manier om het verleden van zich af te schudden. Alle Israëlische kinderen leren over de geschiedenis van de Holocaust, kennen een buurman met een getatoeëerd nummer op zijn onderarm en bezoeken Auschwitz op schoolreisje. De jonge Israëli's en de stellen zoals de Sonnenfelds die tegenwoordig naar Berlijn gaan, willen het nieuwe gezicht van de Duitse hoofdstad leren kennen. "De jongeren zeggen net als hun ouders dat ze niets vergeten, maar ze willen niet iedere dag opnieuw in het verleden graven", merkt de heer Kieker, werkzaam in het toerisme, op.
Af en toe komt het onderwerp onverwacht toch weer ter sprake. Nadat Amit en Eynat een paar keer verdwaald zijn, komen ze eindelijk aan bij het gedenkteken van Sachsenhausen. Amit belt zijn vader in Israël. De twee mannen "hebben een brok in hun keel." Het museum herbergt ook een tekening van de vader van Amit. "We waren zo moe dat we niet meer de puf hadden om de trein terug te nemen." Het stel besluit een taxi te nemen om de zestig kilometer terug naar het hotel te reizen. Ze zullen die reis niet snel vergeten. De chauffeur was al op leeftijd en Amit vroeg hem waar hij vandaan kwam. "Uit Oranienburg", was het antwoord. En zijn ouders? Ook. De woorden blijven in het hoofd van de Sonnenfelds rondspoken. Zouden de ouders van deze man in het kamp hebben gewerkt? Ze durven het hem niet te vragen. Amit vertelt vervolgens dat zijn vader gevangen zat in het concentratiekamp. De chauffeur geeft geen antwoord, maar zegt gedurende de rest van de reis geen woord meer. "Dat was een interessante stilte", concludeert Amit.
Berlijn
Een nieuwe muur
Meer dan twintig jaar na de val van de muur van Berlijn lijkt een onzichtbare grens de stad te verdelen, schrijft La Stampa: "ten zuiden van de Bernauer Strasse begint de wijk Mitte, met zijn biologische supermarkten en bobo-bars. Ten noorden daarvan liggen Wedding en het Brunnenviertel, met hun torenhoge werkloosheidscijfers en woonblokken vol Turkse en Arabische families." Ondanks de gekrenkte reacties op de opruiende teksten van Thilo Sarrazain brokkelt de mythe van een multicultureel Berlijn langzaam af en komt de waarheid over mislukte integratie en gettovorming steeds meer aan het licht. De autoriteiten, die verwachtten dat de "Gastarbeiter" niet lang in Duitsland zou blijven, lieten de arbeiders zich alleen vestigen in bepaalde wijken zoals Kreuzberg en Neukölln. "Het resultaat daarvan is dat je in steeds meer stadsdelen boodschappen kunt doen of naar de dokter kunt gaan zonder dat je een woord Duits hoeft te spreken."
