Kies een taal
President Nicolas Sarkozy heeft besloten om de zwakste en de meest zichtbare Roma te treffen. Kunnen we daar nu werkelijk niets aan doen? Laten we de zaken eens iets beter bekijken. De Roma zitten in een transformatieproces dat niet van gisteren of vandaag dateert. We hebben Roma-politieagenten gehad, Roma-artsen, een orthodoxe priester van Roma-afkomst, een Roma politiek activist (tegenwoordig: politicus), een Roma-dichter. En we moeten de bewering van de huidige vertegenwoordiger van de Partij van de Roma, Nicolae Păun, serieus nemen, namelijk dat circa 25 procent van de huidige leden van het parlement (volledig of gedeeltelijk) van Roma-afkomst zijn. Maar zodra ze deel gaan uitmaken van de ‘normale’ samenleving, ontkennen de Roma, op een enkele uitzondering na, hun afkomst. Eenmaal ‘geïntegreerd’ zijn ze het levende bewijs dat elke Roma ook een ander leven kan leiden.
Blijven over de ‘zigeuners’, niet alleen onze zeer gewaardeerde muzikanten, maar ook het lompenproletariaat, waar men in het Westen zo bang voor is, bedelende kinderen en ook de ‘bulibaşi’, de lokale koninkjes die ‘zigeunerkasteeltjes’ bezitten met vergulde kranen. In de omgeving van Boekarest leven welvarende zigeuners die in een Audi rijden en Roemeense dienaren hebben. Dat zijn meestal de bazen van de netwerken, die het recht in eigen hand nemen in een staat binnen de staat Roemenië, die hun eigen burgerlijk wetboek toepassen (bijvoorbeeld kinderhuwelijken).
Twee maatschappijen naast elkaar
In Roemenië en ook elders in Europa bestaan twee verschillende maatschappelijke systemen naast elkaar, die geen deel zouden moeten uitmaken van dezelfde periode in de geschiedenis: enerzijds het feodaal-tribale systeem van de Roma en anderzijds dat van de Roemeense staat, gebaseerd op een andere organisatievorm.
En nu dan? Roemenië zou de zigeunerrechtbanken kunnen verbieden (zoals de regering van Atatürk in de jaren twintig van de vorige eeuw de fez van de hoofden van de Turken liet rukken). De Roemeense politie zou haar goede wil kunnen tonen door de maffiabendes te ontmantelen die kinderen op pad sturen om uit bedelen te gaan. Het nomadenbestaan zou bij wet verboden kunnen worden. Maar bestaat de werkelijke wil daartoe bij de regering?
Verkapte burgeroorlog
We stuiten bovendien op een heilig principe van Europa en Amerika: het multiculturalisme. De Roma hebben een afwijkende opvatting over het maatschappelijk leven, waarbij het nomadenbestaan, het bedelen en de kleine criminaliteit niet worden beschouwd als afkeurenswaardige activiteiten. Maar wie heeft de moed om ten strijde te trekken tegen dit multiculturalisme?
In Roemenië is er tegenwoordig niet zozeer sprake van een vervolging van zigeuners, maar eerder van een verkapte en vruchteloze burgeroorlog tussen Roemenen en Roma. Er zijn geen winnaars en geen verliezers. De subsidies van de Roemeense overheid en de Europese Unie leveren slechts een bescheiden bijdrage aan het omvormen van het zigeunerbestaan. De definitieve verandering, waarbij het multiculturalisme wordt gerespecteerd, kan dan ook alleen maar vanuit de Roma-gemeenschap zelf komen, vanuit haar middenklasse, die bezig is zich te vormen.
Op een dag beseft een kritische massa van de Roma dat ze worden uitgebuit, en wel voornamelijk door hun eigen feodale systeem van profiteurs. Deze kaste van heersers en ‘bulibaşi’, die door de Roemeense autoriteiten wordt geëerd met uitnodigingen voor staatsrecepties en die zijn sierraden in Parijs koopt, stelt een alternatieve wetgeving voor en een willekeurige verdeling van de welvaart. Het is deze kaste die de Roma de toegang blokkeert tot een beter leven. De dag waarop de Roma in etnisch opzicht werkelijk ontwaken, zullen ze hun ellendige situatie, die ze nu nog als onvermijdelijk ervaren, achter zich laten en hun probleem, een Europees probleem, gaan oplossen.
