Kies een taal
In 2010 liet een groep studenten van de Aalto University, net buiten Helsinki, een van de meest constructieve stukjes studentenactivisme in de geschiedenis van zijn soort zien. Tijdens een bezoek aan het Massachusetts Institute of Technology werden zij bekeerd tot de kracht van het ondernemerschap. En toen ze thuiskwamen, organiseerden ze een “zomer van start-ups”. Daar verkondigden ze de boodschap dat Finlands toekomst bij nieuwe bedrijven ligt, en niet bij de oude kolossen. Hun zomer van start-ups draaide uit op een seizoen van innovatie.
De zogeheten Start-Up Sauna, een business accelerator die nog steeds door jonge enthousiastelingen wordt geleid maar inmiddels ook wordt gesponsord door de regering, het bedrijfsleven en de academische wereld, is gehuisvest in een vervallen pakhuis naast de universiteit. Er wordt een breed pakket diensten aangeboden: werkruimte, coaching voor aankomende ondernemers, studiereizen naar Silicon Valley en volop netwerkmogelijkheden (inclusief de vele sauna’s van de Sauna).
Nokia nam 4% van het bbp voor zijn rekening
De ‘Saunameesters’ begrijpen het ondernemerschap beter dan je op basis van hun leeftijd zou verwachten. Ze zien in dat er voor innovatie meer nodig is dan vooruitstrevende technologie: in de ‘Sauna’ vind je ook ontwerpstudio’s en breifabrieken. Ze begrijpen het belang van een overbrugging tussen techniek en design. Ze realiseren zich dat het aanmoedigen van ondernemerschap net zozeer een zaak is van een cultuuromslag als van financieringen. Ze kijken zowel naar Rusland en de Baltische staten als naar Boston en San Francisco.
De studentenrevolutie maakte deel uit van een bredere heroverweging van de aard van de relatie tussen regering en bedrijfsleven. Dit begon in 2008 toen de Finse regering de universiteiten wakker schudde (en de Aalto University in het leven riep) in een poging tot innovatie aan te zetten. De omslag kreeg echter een extra impuls door Nokia’s problemen. Finland was gevaarlijk afhankelijk geworden van dit ene bedrijf: in 2000 nam Nokia 4% van het Finse bbp voor zijn rekening. De regering wilde het verval van de mobiele telefoniereus zo pijnloos mogelijk laten verlopen en ervoor zorgen dat Finland nooit meer zo afhankelijk van één enkel bedrijf zou worden.
Markt- en ondernemersvriendelijk
De Finnen creëerden een innovatie- en technologieagentschap, Tekes, met een jaarlijks budget van € 600 miljoen en 360 werknemers. Ze richtten ook een financieringsfonds op, Finnvera, dat beginnende bedrijven zoekt en ze helpt hun onderneming op de rails te krijgen. Het meest opvallende deel aan hun innovatiesysteem is een verzameling ‘business accelerators’, deels gefinancierd door de regering en deels door privéondernemingen. Ze zijn in iedere belangrijk segment van het bedrijfsleven actief en bieden potentieel veelbelovende bedrijven advies en ondersteuning aan door ervaren zakenmensen en ‘business angels’.
Dit heeft ertoe geleid dat Finland veel markt- en ondernemersvriendelijker is geworden. Het land telt een indrukwekkend aantal start-ups, waarvan er maar liefst 300 zijn opgericht door voormalige Nokia-werknemers. Microtask besteedt kantoorwerk uit. Zen Robotics is gespecialiseerd in het automatiseren van recycling. Valkee maakt een apparaat waarmee winterdips verholpen worden door helder licht in de gehoorgang te schieten. Het land verwierf ook de bijbehorende parafernalia van een technisch centrum, zoals een opgewekte blog (Arctic Startup) en een naam met ‘valley’ erin (Arctic Valley). Men hoort tegenwoordig vaak dat Nokia’s achteruitgang “het beste was dat dit land is overkomen”.
Schoonmaken is aftrekbaar van de belasting
Het nieuwe Finland is vooral trots op zijn groeiende gamesindustrie, waaronder ook succesvolle bedrijven vallen als Rovio Entertainment, de maker van Angry Birds en de grootste donateur van de Start-Up Sauna, en Supercell, de maker van Clash of Clans. Veel van de meest interessante ondernemers uit de regio zijn actief in de minst technische sectoren, vaak met het doel ouders te helpen bij de praktische problemen die de combinatie van een fulltime baan en een gezin met zich meebrengen. Niklas Aronsson, medeoprichter van het bedrijf Linas Matkasse, paste het doe-het-zelf-model van IKEA toe op gezinsmaaltijden. Hij levert zakken met daarin alle ingrediënten voor een maaltijd, gesneden en klaar voor gebruik.
Monica Lindstedt, oprichter van Hemfrid, richt zich ook op het verkopen van tijd. Zij maakte van haar bedrijf een schoonmaakreus, waarbij ze professioneel management inzet voor huishoudelijke schoonmaaktaken en waarmee ze volop werkgelegenheid schiep. Hemfrid overtuigde de regering ervan schoonmaken aftrekbaar van de belasting te maken, net als een auto van de zaak. Het bedrijf heeft nu 10 000 vaste klanten en 1.326 medewerkers in dienst, waarvan 70% van buitenlandse afkomst is.
Golf van democratische verschuivingen
Ondanks al deze ondernemersenergie, heeft deze noordelijke regio er nog steeds moeite mee start-ups te laten doorgroeien naar duurzame bedrijven. Er zijn teveel voorbeelden van succesvolle ondernemers die hun boeltje pakten en naar elders vertrokken. En dit betreft niet alleen persoonlijkheden uit de naoorlogse generatie zoals Ingvar Kamprad, grondlegger van meubelgigant IKEA (die in Zwitserland woont), en Hans Rausing, oprichter van Tetra Pak, een enorm verpakkingsbedrijf (de oprichter ging in Engeland wonen), maar ook mensen uit de huidige en komende generatie. Teveel succesvolle start-ups kiezen er liever voor zichzelf aan buitenlandse (vooral Amerikaanse) multinationals te verkopen dan lokale kampioenen te worden.
Maar er is nog steeds hoop dat de nieuwe ondernemerszin ook een nieuwe generatie wereldkampioenen zal produceren. De Finse lifestyle-ondernemers hebben de mogelijkheid wereldspelers te worden, om dezelfde redenen waarom Kamprad groot werd: omdat zij op een golf van demografische verschuivingen meeliften. En de high-tech-ondernemers hebben de kans duurzame bedrijven op te zetten omdat zij zowel het ondernemerschap als de technologie al onder de knie hebben.
Noorwegen - Zweden
“Scandinavisch model is niet volmaakt”
Het dossier van The Economist is bij de "Vikingen" niet onopgemerkt gebleven, vooral niet in het grootste Scandinavische land, Zweden. Zo meent Vestmanlands Läns Tidning dat “de sleutel tot het succes van onze samenleving wordt gevormd door een efficiënt handelende en betrouwbare regering" en door het feit dat "de Zweden vertrouwen hebben in hun medeburgers, een eigenschap die moeilijk te exporteren valt". "Zweden, zet hem op!", kopt Stockholm Expressen, dat evenwel het volgende opmerkt:
Het contrast tussen hoe de buitenwereld tegen Zweden aankijkt en onze eigen waarneming is zelden groter geweest dan nu. Hier wordt van alles een zwartgallig beeld geschetst: we hebben het over massawerkloosheid, een onderwijscrisis, de toename van de ongelijkheid, de teloorgang van infrastructuren en mensen die meedogenloos van het socialezekerheidsstelsel worden afgesneden. […] Zweden heeft sinds de jaren zeventig een opmerkelijk traject afgelegd […]. Daarvoor komt de regering en de oppositie dank toe.
"Het Scandinavische model is niet volmaakt", stelt Sydsvenskan op zijn beurt. De krant schrijft:
De overheidsuitgaven ten opzichte van het bbp zijn nog steeds te hoog. Door de belastingdruk vertrekken ondernemers nog altijd naar het buitenland. En teveel mensen blijven afhankelijk van sociale uitkeringen.
In Noorwegen spreekt Aftenposten van een "groeiend respect in Europa voor de Scandinavische landen". Als voorbeeld noemt het dagblad de veranderde houding van The Economist ten opzichte van hun sociale stelsel: in de jaren negentig leverde deze krant felle kritiek op de Zweedse economie; in 2003 citeerde hij Shakespeare en gaf de combinatie van welvaart en sociale bescherming het predicaat "Midzomernachtsdroom". "Eén ding valt op", concludeert de krant:
Van alle OESO-landen hebben de Scandinavische staten de hoogste uitgaven uit ten opzichte van het bbp. Tegelijk is de overheidsschuld er lager dan in bijna alle andere Europese landen. Met andere woorden: de overige Europese landen, die een minder ontwikkelde verzorgingsstaat hebben, moeten hun uitgaven nog steeds meer beperken dan de Scandinaviërs.
