Brave Duitsers overdrijven hun schandalen

Kleine misstappen kunnen in Duitsland grote gevolgen hebben. Ministers struikelen bij bosjes over schandalen rond overgeschreven doctoraalscripties of uitnodigingen voor buitenlandse reisjes. Waarom is de Duitser zo makkelijk op de kast te jagen?

Gepubliceerd op 15 februari 2013 om 13:29

Schandaal! FDP-fractievoorzitter Rainer Brüderle heeft een grootschalig debat over seksisme uitgelokt, door een paar dubbelzinnige woorden [tegen een journaliste] te zeggen en een blik op [haar] boezem te werpen.

Schandaal! Annette Schavan heeft gesjoemeld met haar doctoraalscriptie. Zij moest aftreden, ook al had ze als minister van Onderwijs volgens velen goed werk verricht.

Schandaal! Bondskanselierskandidaat Peer Steinbrück [SPD] heeft bijna 1,25 miljoen euro verdiend, maar volstrekt legaal, en hij heeft er op correcte wijze belasting over betaald.

Schandaal! De toenmalige Bondspresident Horst Köhler heeft half Duitsland kwaad gemaakt, omdat hij op een Afghanistanreis had gezegd dat de Bundeswehr ook economische belangen vertegenwoordigde, ook al stond dat precies zo in een document van het ministerie van Defensie.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Schandaal! Bondspresident Christian Wulff verloor zijn ambt, omdat hem werd verweten dat hij omkoopbaar zou kunnen zijn, ook al ging het daarbij uiteindelijk slechts om 400 euro.

Wie naar de schandalen uit de aflopende zittingsperiode van de Duitse Bondsdag kijkt, moet wel tot de conclusie komen dat het uiteindelijk weinig om het lijf heeft. Dat geldt ook voor het terugtreden van minister van Defensie Karl-Theodor zu Guttenberg, die over zijn doctoraalscriptie had gelogen. In het buitenland moest men erom lachen dat de Duitsers over zulke zaken boos worden. Ze moeten wel ongelooflijk benepen zijn, of zó verwend, dat ze de meest minimale misstapjes aangrijpen om zich eens flink te kunnen opwinden.

In andere landen gaat het er heftiger aan toe

In andere landen gaat het er wel wat heftiger aan toe. De Oostenrijkse ex-minister Ernst Strasser werd onlangs wegens corruptie tot vier jaar voorwaardelijke gevangenisstraf veroordeeld. De Fransman Dominique Strauss-Kahn, die ooit aanspraak maakte op het presidentschap, werd ervan beticht een kamermeisje tot orale seks te hebben gedwongen. De vroegere Italiaanse minister-president Silvio Berlusconi is aangeklaagd wegens ambtsmisbruik en medeplichtigheid aan prostitutie van minderjarigen. Wegens belastingontduiking dreigt hij voor vier jaar de cel in te gaan.

Daarbij vergeleken is Duitsland het braafste jongetje van de klas. Maar rustig is het daarom zeker niet. Over alle bovengenoemde gevallen hebben de politieke media uitvoerig bericht en vele details aangedragen, en er scherpe koppen boven gezet. De burgers toonden zich van dit alles zeer onder de indruk, en de politici in kwestie zijn in opiniepeilingen van hun voetstuk gevallen. Om zoiets onschuldigs?

Een land ziet zich weerspiegeld in zijn politieke schandalen. In de verontwaardiging toont zich het ware karakter van een natie, en dat geldt ook in tegenovergestelde zin. De Italiaanse psycho-analyticus Sergio Benvenuto schreef in 2010 in Lettre International over Italië. Berlusconi zou politiek bedrijven voor het sportcafé, voor “het rijk van de political incorrectness,” waar het er stevig aan toegaat en waar men politici haat, tenzij ze zich zo weinig 'politiek' gedragen als Berlusconi. Daarmee probeerde Benvenuto te verklaren waarom Berlusconi zich zo lang staande heeft weten te houden.

Het sportcafé is niet de plek waar in Duitsland politiek wordt bedreven. Duitslands politieke centrum is de biologische supermarkt, waar vrouwen en mannen met hun inkopen aan een betere wereld werken. Hier heersen de principes van de verantwoordelijkheid, fijngevoeligheid en correctheid. Dit is een schone wereld, en geen verdorven wereld zoals het sportcafé. Voor datgene, wat als een politiek schandaal kan worden bestempeld, ligt de drempel in de biologische supermarkt veel lager.

Er zijn nauwelijke omvangrijkere schandalen

Waarin schuilen nu precies de gevoeligheden? In de gevallen van Schavan (CDU) en Guttenberg (CSU) ging het om rechtschapenheid. Politici mogen niet liegen, en geen titels dragen die ze niet hebben verdiend.

De woorden van Horst Köhler konden tot een schandaal uitgroeien, omdat de gevoeligheid rond oorlogsvragen in de Bondsrepubliek heel hoog is. Na de beide wereldoorlogen wil dit land eigenlijk niets meer met oorlogsinspanningen te maken hebben. En als het dan ook nog om economische belangen zou gaan, is het helemaal onverdraaglijk, omdat de Duitsers alleen nog iets met een oorlog kunnen als die ethisch onberispelijke doelen dient. Economische belangen komen het economieland Duitsland verdacht voor. In schandalen komt ook vaak een dubbele moraal naar boven.

Bij Wulff (CDU) en Steinbrück (SPD) gaat het om geld en de verdenking dat politici zich een levensstijl kunnen veroorloven, die hen boven de massa verheft. Wulff wordt er bovendien van verdacht corrupt te hebben gehandeld. Duitsland ziet zichzelf graag als een schoon land, waar de zaken goed functioneren, omdat er niet wordt gerommeld. Duitsland ziet zichzelf ook graag als een min of meer egalitair land, waar rijkdom verboden is.

Bij elkaar leidt dit tot het beeld van een natie die correct wil zijn - met geld, met de oorlog en met biografieën, die de sociale samenhang op waarde schat en geen grote strijd tolereert. Wij zijn de 'eeuwig braven.'

Dat een klein schandaal zulke grote proporties kan krijgen, komt enerzijds doordat de belangrijkste politieke vragen hier geen polarisatie tot gevolg hebben. Over het Europese crisisbeleid, de 'Energiewende' (de omschakeling op duurzame energiebronnen) en de Bundeswehr zijn alle grote partijen het eens. Anderzijds zijn er nauwelijks omvangrijkere politieke schandalen. Als minister van Financiën Wolfgang Schäuble op belastingontduiking zou worden betrapt, zouden de bijverdiensten van Steinbrück of de overgeschreven doctoraalscriptie van Schavan achterpaginanieuws zijn.

Overdreven correctheid en verstikkende braafheid

Deze fijngevoeligheid kan natuurlijk op de lachspieren werken, maar je kunt het ook positief zien: zij dient de preventie en de bevestiging van de normen en waarden die dit land tot een van de rijkste en best functionerende landen ter wereld hebben gemaakt. In de opwinding over kleine schandalen ligt ook een angst voor het grote besloten, het is een 'early warning system.' Het Duitse gemoed is niet bestand tegen Italiaanse toestanden. De biologische supermarkt is ook een nerveus oord, waar men hoopt dat er niets ergs met de wereld zal gebeuren.

Ongetwijfeld ligt aan de overdreven correctheid ook een verstikkende braafheid ten grondslag. Die is niet altijd even aantrekkelijk, en ook in dit land bestaat een groot verlangen naar Italië en naar het ongeremde, maar in geval van nood heeft men toch liever te maken met de Duitse justitie.

De misstappen van Duitse politici stellen de geschiktheid van een politicus voor zijn of haar ambt ter discussie. Zo dienen deze schandalen de selectie: wie is geschikt voor een hoog ambt en wie niet? Dat de normen in Duitsland zo hoog zijn, is geen reden zich beter te voelen. Zij zijn de uitdrukking van een bepaalde noodzakelijkheid. In het sportcafé gaat het er zeker vaak vrolijker aan toe als in de biologische supermarkt, maar de Duitsers moeten vóór alles correct zijn om de zaak op de rails te houden.

Plagiaat

De onaantastbare Duitse universiteit

Twee letters, een punt en een lange geschiedenis: “In het Duitse 'Dr.' gaan diverse eeuwen cultuurgeschiedenis schuil”, aldus de Süddeutsche Zeitung. Het dagblad uit München legt uit waarom een oneerlijk verkregen universitaire titel nog steeds een minister kan laten vallen, in dit geval Annette Schavan.

Voor de Duitsers verleent deze titel zijn drager “een soort adeldom”, een erfstuk uit de 19de eeuw, het tijdperk waarin de universiteit de belangrijkste gemeenschappelijke instelling was in alle Duitssprekende staten, merkt de Süddeutsche Zeitung op.

Anders dan de Italianen, die van de 'dottore' een personage hebben gemaakt dat in Venetiaanse komedies wordt bespot, anders dan de Oostenrijkers, die de titel dikwijls enigszins schertsend voor de dagelijkse pronkzucht inzetten, anders dan de Fransen, voor wie een 'grande école' meer gewicht in de schaal legt dan een universiteit, en anders dan de Britten, die meer waarde hechten aan de naam van de school dan aan de titulatuur van het diploma, zijn de Duitsers ervan overtuigd “dat de Duitse universiteit de unieke en enige plek van kennis en wijsheid” is. Zelfs als “de werkelijkheid van vandaag de dag niet meer helemaal in overeenstemming is” met dat idee.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp