Kies een taal
Dezer dagen is Dublin een open zenuw. Eerst mompelde een oververmoeide premier, Brian Cowen, in een interview iets onverstaanbaars over aangekondigde bezuinigingsmaatregelen. Er ontstond groeiende twijfel aan zijn vaardigheid als crisismanager. Vervolgens gingen er geruchten op de financiële markten dat Ierland niet langer solvabel zou zijn - een gevaarlijke combinatie van een economische en politieke crisis.
Investeerders tastten bij de veiling van staatsobligaties dan ook dapper toe, waarmee de regering weer wat lucht kreeg. Maar Dublin moet een hoge rente betalen. Geruchten, afkomstig van de conservatieve Fianna-Fail-partij, over een eventueel aftreden van premier Cowen, van wie blijkbaar teveel werd gevergd, werden vermengd met speculaties over een bankroet van de Republiek Ierland. De scheve financiële verhoudingen in dit euroland drukken op de gemeenschappelijke munt. De angst groeit dat Ierland een tweede Griekenland wordt. Dat zou een stabieler economisch herstel van het euroland doorkruisen.
De Ierse minister van Financiën, Brian Lenihan, die al wordt beschouwd als opvolger van Cowen, levert intussen een wanhopige strijd om de reputatie van zijn land. Grappen en lasterpraatjes over zijn land kan hij gemakkelijk incasseren. Maar dat uitgerekend de topman van de Ierse centrale bank, Patrick Honohan, waarschuwt dat de regering haar huiswerk niet doet en haar bezuinigingsdoelstellingen wellicht niet gaat halen, is een slag voor Cowen. Daarmee dreigen de steigers in te storten die hij had opgezet om de financiën van het land te stabiliseren.
Erger dan de Amerikanen
Het is nog altijd niet duidelijk wat de sanering van de beschadigde banken de Ierse staat gaat kosten, en dan vooral van de Anglo Irish Bank, die alleen nog maar kan worden geliquideerd. Deze bank, die verliezen leed door speculaties met vastgoedkredieten, is een miljardengraf. Ierland stak al zo’n twintig procent van zijn totale economische resultaat aan garanties en steun in de financiële sector. Tegelijkertijd klom het financieringstekort afgelopen jaar op naar 14,3 procent van het bruto nationaal product (BNP) – een treurig record in de eurozone. Ook dit jaar zal het begrotingstekort de EU-limiet van drie procent met een veelvoud overschrijden.
Hoofdoorzaak van alle ellende zijn de gigantische verkeerde investeringen van de Ierse banken op de vastgoedmarkt. In de Ierse republiek met zijn 4,5 miljoen inwoners staan tienduizenden gebouwen leeg. Ierse huizenbezitters gaan gebukt onder een hoge schuldenlast. Die bedraagt gemiddeld 175 procent van het beschikbare inkomen per huishouden. Daarmee scoren ze hoger dan Amerikanen, die 145 prcent van die waarde als schuldenlast hebben.
Uniform fiscaal beleid
De problemen worden echter lang niet allemaal door Ierland zelf veroorzaakt. Jarenlang waardeerde Brussel het Ierse groeimodel, dat gebaseerd was op een nauwelijks gereguleerde kapitaalmarkt, in combinatie met uitzonderlijk lage belastingen voor banken en bedrijven. Miljardenbedragen aan subsidies zorgden ervoor dat meningsverschillen werden gesust, bijvoorbeeld over de stormachtige economische ontwikkeling van Dublin en de armere, landelijke gebieden. De Keltische Tijger van weleer zeulde dus al langere tijd een gevaarlijk virus met zich mee. De naam van het beest: groei tegen elke prijs. Als gevolg van de internationale financiële crisis stortte het Ierse project in elkaar.
Nu steken Brussel en de andere Eurolanden een waarschuwende vinger op. De Ieren moeten zich vermannen en streng gaan bezuinigen, zo luidt de boodschap. In werkelijkheid is het Ierse probleem ook een Europees probleem. Het gaat veel verder dan begrotingsdiscipline en het naleven van het stabiliteitspact. De eurolanden hebben namelijk verzuimd om voor de landen aan de randen van de Unie een consistent economisch model te ontwikkelen. Dat zou niet alleen een uniform beleid voor bedrijfsbelastingen moeten omvatten, maar ook een einde moeten maken aan subsidies volgens het principe van iedereen over één kam scheren. Anders worden er weer zeepbellen geproduceerd, die op enig moment uit elkaar spatten.
