Kies een taal
Het is zeer onwaarschijnlijk dat er binnenkort een eind zal komen aan de onderhuidse spanningen die er tussen de democratieën van Europa en de internationale financiële markten heersen, en er is niemand die kan zeggen waar dat toe zal leiden.
De markten spreken hun eigen onverzoenlijke taal. Ze dreigen de financieringskraan voor Europa dicht te draaien. Maar zonder geleend geld, of obligaties, zal het voor de Unie vrijwel onmogelijk zijn de levensstandaard, de welvaart en de sociale voorzieningen op het niveau te handhaven waarop de maatschappijen sinds de Tweede Wereldoorlog functioneerden. In feite pompen de markten hun geld in het Oosten, waar de bevolking gewend is aan een lagere levensstandaard en waar de democratie op een andere manier werkt.
De financiële markten stellen hoge eisen aan veranderingen en opoffering om hun doelstellingen te verwezenlijken, wat vooral voor Zuid-Europa erg moeilijk is, en het is nog maar de vraag of er überhaupt aan die eisen voldaan kan worden. Geen enkele land is bereid een ingrijpende en verstrekkende verandering van levensstijl te accepteren zonder, in het ergste geval, een onvermijdelijke hevige reactie te verwachten.
Afkeer van de overheid aangewakkerd
De Europese elite, die zich concentreert in Brussel en Berlijn, geloofde dat de overgang naar een competitiever en welvarend Europa een proces was dat politiek in goede banen geleid kon worden. Dit was misschien het geval voor sommige Noord-Europese landen die het concept van een sociaal contract uitstekend begrijpen en waar bij tegenslag de nodige vastberadenheid aan de dag wordt gelegd. In het geval van Griekenland en Italië echter, werden hervormingen en drastische bezuinigingen niet zomaar geaccepteerd en verliep de invoering ervan moeizaam. In dergelijke landen zorgen bezuinigingen ervoor dat het instinct om te reageren tegen alles dat de status quo aantast, wordt wakkergeschud en afkeer van de overheid worden aangewakkerd.
Crisis heeft verschillen tussen landen verbreed
Hoe kan deze vicieuze cirkel worden doorbroken? De crisis heeft de toch al grote culturele en politieke verschillen die de Europese landen uit elkaar drijven, nog verdiept en verbreed. En nu lijkt het erop dat de financiële markten helemaal niet bereid zijn hun eisen te verlagen en een stap terug te doen. Het risico dreigt dat de fase van instabiliteit en economische tegenspoed in Europa zal worden voortgezet nu de markten doorgaan hun marges te verhogen en sommige burgers stemmen voor politici zoals Beppe Grillo in Italië.
De grenzen en de kracht van de democratie zullen flink op de proef worden gesteld, ook al vindt men de Europese democratie vaak een oppervlakkig instituut waarin de besluitvorming buiten het zicht van het publiek plaatsvindt. Dat is iets wat degenen die Silvio Berlusconi vandaag de dag steunen, vergeten lijken te zijn, zij die hem gisteren nog afschilderden als het grote voorbeeld van corruptie en compromitterende affaires.
Opinie
Kiezers verdienen meer vertrouwen
“De Italiaanse verkiezingen zijn voor veel weldenkende mensen een bevestiging dat democratie – of in ieder geval: democratie die niet in de juiste banen wordt geleid – niet werkt. Zij menen dat de kiezers, die het op eigen houtje moeten zien te rooien, blijven opteren voor lagere belastingen en hogere overheidsuitgaven. Daarom is Europa zo in de knoei”, schrijft columnist en conservatief Europarlementariër Daniel Hannan in The Daily Telegraph.
Velen in Brussel pleiten voor een beperking van de democratische rechten van de burgers. Maar er is een andere oplossing. “Waarom vertrouwen we de kiezers niet meer?”, vraagt Hannan zich af. Hij citeert het voormalige Britse conservatieve parlementslid Keith Joseph die ooit zei: “Geef mensen meer verantwoordelijkheid en zij zullen zich verantwoordelijker gedragen.” Hannan haalt Zwitserland als voorbeeld aan. Daar hebben burgers een grote politieke verantwoordelijkheid door de regelmatig georganiseerde referenda. Hij voegt daaraan toe:
Behandel kiezers als kinderen en ze vertonen boos en opstandig gedrag. Behandel ze als volwassenen en je krijgt … nou ja, Zwitserland.
