Fragment uit "More Than Honey" (2012), een film van Markus Imhoof

Bijen-buzz klinkt steeds luider in EU

De groep insecticiden neonicotinoïden lijkt voor massale bijensterfte te zorgen. De Europese Commissie wil daarom het gebruik ervan verbieden, maar de industrie lijkt hier een stokje voor te steken.

Gepubliceerd op 1 maart 2013 om 16:15
Fragment uit "More Than Honey" (2012), een film van Markus Imhoof

De buzz rond de bijen klinkt steeds luider. De kolonies gaan massaal dood en er wordt naar een schuldige gezocht. Zo zijn de neonicotinoïden in beeld gekomen, een groep insecticiden. De bal ging aan het rollen met een rapport van het Europese voedselagentschap EFSA. Dat zegt niet dat deze bestrijdingsmiddelen de oorzaak zijn van de bijensterfte maar oordeelt wel dat er grote risico's aan verbonden zijn.

Meteen staan de neonics op de Europese politieke agenda. De Europese commissaris voor Gezondheid en Consumentenbescherming, de Maltees Tonio Borg, doet eind januari een voorstel. Er zou twee jaar een verbod komen op het gebruik van drie belangrijke neonicotinoïden (imidacloprid, thiametoxam en chlotianidine). En dat in de teelt van mais, katoen, zonnebloemen en koolzaad. Het verbod zou ingaan op 1 juli 2013. Na twee jaar wordt het effect geëvalueerd. Op 25 februari zou het vast comité met de experts van de lidstaten zich over het dossier buigen. Maar de vergadering is uitgesteld naar midden maart.

EU zou zich willen indekken tegen rechtszaken

Onder druk van de industrie die met rechtszaken en schadeclaims dreigt, wordt er gefluisterd. Het kabinet van Borg noch fabrikant Syngenta willen daar op reageren. Het voorstel blijkt inmiddels al aangepast. Het is uitgebreid naar de fruitteelt.

De Commissie heeft aan het vast comité een brief gestuurd met een opmerkelijke passage die aangeeft dat de ontwerptekst aan de producenten voorgelegd wordt. Hun reacties worden ingewacht voor 1 maart. Tegelijk geeft de brief aan 'dat er indicaties zijn dat de producten niet langer voldoen aan de criteria van de eerdere goedkeuring'.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Het lijkt erop dat de Commissie zich op deze manier wil indekken tegen eventuele rechtszaken. De fabrikanten, grote jongens als Bayer en Syngenta, laten zich immers niet zomaar opzij zetten. Er verschenen paginagrote advertenties in kranten, de nationale overheden werden aangeschreven. Ze voorspellen ook het verdwijnen van 50.000 banen, en een financieel verlies van 4,5 miljard. Een peulenschil vergeleken bij de 153 miljard euro die bijen opbrengen doordat zij gratis gewassen bestuiven, zegt de andere partij.

Bayer: verbod schaadt concurrentievermogen

In zijn communicatie trekt Syngenta de waarde van het EFSA rapport in twijfel omdat gegevens over het gebruik van behandeld zaad niet gebruikt werden. Bayer noemde het nakende verbod “een disproportionele maatregel die het concurrentievermogen van de Europese landbouw in gevaar brengt”. De Belgisch-Luxemburgse sector federatie Fytopharma spreekt van een “schijnoplossing” voor het bijenprobleem.

In het Europees Parlement zijn de voorstanders van een maatregel talrijk. Bart Staes, Europees parlementslid voor Groen, kreeg de handtekening van een honderdtal collega's van verschillende fracties mee op een brief naar de commissaris Borg. Hierin vragen ze een totaal verbod.

Maar Staes ziet de tegenstand groter worden. “Bij de lidstaten bestaat geen consensus. Spanje en Groot-Brittannië liggen dwars, ook Duitsland doet moeilijk. Een blokkeringsminderheid in de Raad van ministers komt in zicht als nog enkele landen zich daarbij aansluiten.

Ziektes vergelijkbaar met AIDS

De Belgische overheid staat redelijk positief tegenover het Europese voorstel, wil de woordvoerster van de federale minister van Landbouw, Sabine Delaruelle (MR), kwijt.

Voor de Vlaamse natuurvereniging Natuurpunt gaat het Europese voorstel nog lang niet ver genoeg. “Er moet een algemeen verbodkomen”, zeggen Jens D'Haeseleer (bijenkenner) en Annelore Nys (landbouwexpert). “Het gaat om bestrijdingsmiddelen die erg toxisch zijn - meer dan zevenduizend keer giftiger dan DDT. Ze komen terecht in de bodem en in het water, waar ze zeer langzaam afbreken”. Het tegenargument is dan dat de stof sterk verdund wordt en de bijen alleen aan lage doses blootgesteld worden. “Maar een langdurige blootstelling aan kleine hoeveelheden kan hen verzwakken en vatbaarder maken voor ziektes. Het is een beetje aids”, zegt D'Haeseleer.

2,5 miljoen handtekeningen in 36 uur

Professor Dirk de Graaf, bijenspecialist van de Universiteit Gent, blijft sceptisch. Uit onderzoek van de Universiteiten van Wageningen en Gent leert De Graaf dat bijen wel sneuvelen door neonicotinoïden in een lab-omgeving maar dat dat buiten, rond hun kasten veel minder het geval is. Voor hem blijft de varroamijt de grootste killer van de bijen. Hij verwijst naar Australië, waar er neonicotinoïden gebruikt worden in de landbouw en er geen varroamijt voorkomt. Daar is de sterfte veel kleiner. “Insecticide is één element, niet het enige”, aldus de Graaf, “een verbod zal een effect hebben maar het zal het probleem niet oplossen”.

Het lot van de bijen ligt veel mensen na aan het hart. Een petitie op de site Avaaz lokte in 36 uur 2,5 miljoen handtekeningen. Op 20 maart gaat de documentairefilm More Than Honey in Vlaamse première. Als deze film aanslaat, zal de buzz nog niet snel verstommen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp