Kies een taal
Dobritsj verzet zich met hand en tand. Deze stad in het noordoosten van Bulgarije, waar ongeveer 110.000 mensen wonen, wil dat de proefboringen naar schaliegas in het naburige Roemenië direct wordt stopgezet. De afstand tussen Dobritsj en de grens is ongeveer veertig kilometer en het gebied waar het Amerikaanse bedrijf Chevron spoedig het geologische onderzoek zal starten is nog verder gelegen, maar deze afstanden betekenen niets voor de demonstranten.
Zij verzetten zich tegen de energiebedrijven die zij zien als de verwoesters van de historische regio Dobroedzja die zich uitspreid over de Bulgaars-Roemeense grens. Het grootste strijdpunt is het hydraulisch fractureren, of fracken, de methode die wordt gebruikt voor de gaswinning. Activisten in Dobritsj zijn van mening dat de hele regio vervuild zal raken door het onder hoge druk injecteren van grote hoeveelheden water gemengd met zand en chemicaliën, die reinigingsmiddelen bevatten, in de rotsen om schaliegas op te pompen.
Inspiratie uit de VS
In Dobritsj, waar de afgelopen anderhalf jaar regelmatig protesten hebben plaatsgevonden, zijn alle bewoners zich bewust van de kracht van de straatprotesten. Precies zo’n grote protestgolf, ondersteund door de goed georganiseerde milieubeweging, zette het Bulgaarse parlement er in januari vorig jaar toe een moratorium voor het fracken af te kondigen. Bulgarije was daarmee het tweede Europese land, na Frankrijk, dat het onderzoek en de exploitatie van schaliegas verbiedde.
De inspiratie voor de protesten zoals in Dobritsj komt uit de Verenigde Staten, waar de strijd heviger is geweest dan waar dan ook. De Bulgaarse anti-schaliegasbeweging, net zoals de andere Europese bewegingen, gebruiken dezelfde argumenten en luisteren naar dezelfde profeet, de filmmaker Josh Fox. Iedereen die zijn documentaire “Gasland” uit 2010 heeft gezien, zal hoogstwaarschijnlijk een gezworen tegenstander worden van de exploitatie van schaliegas.
Gas uit de waterkraan
Fox reisde door meerdere Amerikaanse staten waar hij getuigenissen verzamelde van mensen met chronische gezondheidsproblemen. Zijn onderzoek toont aan dat er een verhoogde kans op kanker bestaat door vervuiling van de lucht, waterbronnen en oppervlaktewater. In een van de meest schrikwekkende scènes van de film is een landeigenaar in Weld County, Colorado te zien die gas uit een waterkraan in zijn huis doet ontvlammen met een aansteker. “Gasland” zorgde voor wereldwijde hysterie en de maker kreeg er een Emmy-award en een Oscarnominatie voor.
Onderwijl vatte drie journalisten, twee uit Ierland en een uit Polen, het plan op om de – in hun ogen- onjuiste informatie over het fracken van schaliegas bloot te leggen. Hun film “FrackNation” werd gefinancierd via ‘crowd-funding’ op de website Kickstarter. Binnen drie weken werd het doel van 150.000 dollar (116,018 euro) gehaald. Gemiddeld werd er zestig dollar gedoneerd. De makers van “FrackNation” maakten het vanaf het begin duidelijk dat hun doel was om aan te tonen dat schaliegas een veilige en wenselijke energiebron is. In de eerste plaats wilden zij de anti-frackbeweringen uit “Gasland” verifiëren. Zij vonden meerdere onregelmatigheden en soms zelfs regelrechte onwaarheden in de film.
Rationele discussie voeren lastig
Niettemin heeft “FrackNation” bij lange na niet dezelfde impact gehad als “Gasland”. Dit illustreert hoe lastig het is om een rationele discussie over schaliegastechnologie te voeren: de zogenaamde ‘normale’ mensen weten nog steeds niet of fracken nou wel of niet veilig is.
Vóór het verbod van Bulgarije op het hydraulische fractureren zag de regering in Sofia geen gevaar in de technologie en meerdere bedrijven, vooral uit de VS, benadrukten het belang van ’s lands schaliegasreserves – geschat op 500 miljard kubieke meter –. Het schaliegas had de Bulgaarse afhankelijkheid van Russisch gas kunnen verminderen. In plaats daarvan wordt het land de komende jaren nog afhankelijker van Rusland door de ingebruikname van de South Streampijplijn, die over Bulgaars grondgebied loopt.
Ondermijning groen energieproject
De tegenstanders van schaliegas hebben tevens de angsten gevoed dat het gebruik van het gas het Europese energielandschap zal veranderen. De Tsjechische en Hongaarse kernenergie-industrie zien schaliegas als een bedreiging. Zij zijn bezig met de ontwikkeling van nieuwe centrales en hopen nieuwe afnemers te vinden voor de energie die in hun centrales wordt opgewekt.
In Duitsland kan de introductie van schaliegastechnologie bovendien het hele groene energieproject ondermijnen. Niet alleen de duurzame energieproductie van bijvoorbeeld elektriciteit staat op het spel, maar vooral ook de verkoop van technologieën voor het opwekken van energie via wind, water, zon en biomassa. Als in Europa, en dan voornamelijk in Polen, een minder dure energievorm beschikbaar wordt, zal Duitsland gedwongen worden zijn afzetmarkten ergens anders in de wereld te zoeken.
Frankrijk, de grootste tegenstander van schaliegas in Europa, heeft dezelfde bezwaren en laat zich bovendien enorm beïnvloeden door zijn sterk ontwikkelde kernenergiesector.
Mogelijke bedreiging voor Gazprom
Een ander land dat een schaliegasmoratorium - om voornamelijk ecologische redenen - heeft afgekondigd, is Litouwen. En dat terwijl het land, dat zich zorgen maakt over zijn energiezelfstandigheid, grotendeels afhankelijk is van gasimport uit Rusland en veertig procent meer betaalt dan Duitsland. De schaliegasreserves zouden voldoende zijn geweest om het land voor meer dan tien jaar te voorzien van energie.
Het is dan ook geen toeval dat de Europees Commissaris voor Energie, Günther Oettinger, Vilnius koos om op 10 maart van dit jaar een belangrijke boodschap over te brengen. Namelijk dat schaliegas een grote troef zou kunnen zijn in de onderhandelingen van de EU met Gazprom. Deze Russische staatsmonopolist is de grootste producent van aardgas in de wereld en is in veel EU-landen bijna de enige aanbieder. Dat is de reden waarom Moskou het enthousiasme voor schaliegas op ieder mogelijke manier probeert te temperen, hoewel Gazprom het gas officieel niet als een bedreiging beschouwt. De omvang van de Russische mediacampagne tegen exploitatie suggereert echter dat schaliegas wél de grootste bedreiging vormt voor de energiegigant.
