Kies een taal
Op Cyprus, de kleine mediterrane republiek die zich in een historische economische crisis bevindt, mengt aartsbisschop Chrysostomos II, hoofd van de orthodoxe Kerk, zich onvermoeibaar en zonder een blad voor de mond te nemen, in het politieke debat.
Eind maart deed het reddingsplan van Europa, in ruil voor 10 miljard euro aan steun, een flinke aanslag op de bankrekeningen met meer dan honderdduizend euro van de twee grootste instellingen van het land. De nieuwe Cypriotische president Nicos Anastasiades had het plan nog niet geaccepteerd of de kerkvorst eiste dat de hoofden van de minster van Financiën en de president van de centrale bank moesten rollen. En dat terwijl hij tijdens de presidentscampagne expliciet zijn voorkeur voor Anastasiades had uitgesproken.
Ongetwijfeld de meest invloedrijke persoonlijkheid
Zijne Zaligheid Chrysostomos, ‘aartsbisschop van Nieuw-Justiniana en geheel Cyprus’, heeft zijn mening over ieder onderwerp klaar. De prelaat is vooral een zakenman aan het hoofd van een rijke, zeer rijke Kerk. Er worden hem ook nauwe banden met Moskou toegeschreven. Iemand waar je op het eiland niet omheen kunt, ongetwijfeld de meest invloedrijke persoonlijkheid van Cyprus. Het kan dan ook niet anders dan dat dat de nodige emoties opwekt.
“Gaat u op visite bij de aartsbisschop?”, lacht Panicos, de taxichauffeur die ons naar het aartsbisschoppelijk paleis brengt. Dat ligt in het hart van het oude Nicosia, omgeven door Venetiaanse vestingmuren. “Pas dan maar goed op uw ringen! De Kerk is onmetelijk rijk, maar het is de maffia!”
De prelaat ontvangt zijn gasten in het bisschoppelijke paleis, een gebouw uit de jaren vijftig in neobyzantijnse stijl met elegante booggewelven. Op de binnenplaats staat op een voetstuk een standbeeld van Mgr. Makarios III, de illustere voorganger van Chrysostomos en vanaf 1959 de eerste president van onafhankelijk Cyprus.
Imposant gouden horloge
Die ochtend ontvangt Chrysostomos II zijn bezoek in een eenvoudige blauwe soutane. Onder de rood gevoerde mouw gaat een imposant gouden horloge schuil. Na de rituele handkus, die een bepaalde afstand schept, blijkt de zeventigjarige met zijn volle baard een warme persoonlijkheid. Achter zijn dunne brilletje twinkelen zijn ogen, en hij lacht graag.
Over het financiële reddingsplan en de bijbehorende draconische tegenprestaties, die president Anastasiades nu zo graag zou willen versoepelen, heeft Zijne Zaligheid zijn mening klaar. “De situatie werd geschapen door Duitsland, het IMF en de ECB. Zij straften Cyprus.” Een gevoel van onrechtvaardigheid dat breed gedeeld wordt door de spaarders, van wie velen hun spaargeld van de ene op de andere dag in rook zagen opgaan.
De Kerk komt, zoals het hoort, de armsten te hulp, en heeft gaarkeukens geopend.
De natie profiteert van de rijkdommen van de Kerk, die ze met een scherp zakelijk inzicht beheert. Het enorme kantoor van Chrysostomos, vol dossiermappen en opgeluisterd met een vergadertafel, lijkt dan ook op dat van een bestuursvoorzitter.
Aandeelhouder van brouwerij
Omdat de Kerk van Cyprus zich niet tevreden stelt met alleen maar land, is zij ook de grootste aandeelhouder van de brouwerij waar het nationale bier, Keo, vandaan komt. En is zij grootaandeelhouder, met 29% van de aandelen, van Hellenic Bank, de derde grootste bank van het land. “Die laten we niet omvallen”, verzekert de aartsbisschop. “We hebben de regering opgedragen deze bank met rust te laten”, voegt hij er met een lachje aan toe. De Kerk bezat ook 5 procent van de aandelen van Bank of Cyprus, de grootste bank op het eiland, die volop in een herstructurering zit. Volgens het hoofd financiën is ze die inmiddels echter weer kwijt.
De Kerk verhuurt in Paphos, voor 1,5 miljoen euro per jaar, 50.000 vierkante meter waarop Russische investeerders een hotel gaan bouwen. De prelaat wordt vaak nauwe banden met Rusland toegeschreven. Chrysostomos windt daar geen doekjes om. Toen de vorige regering Moskou wilde vragen om uitstel van betaling voor de 2,5 miljard aan leningen die hen in 2011 waren verstrekt, vertelt hij, had hij “in Europa een ontmoeting met de Russische patriarch, die vervolgens is gaan praten met Poetin. President Christofias moest Poetin onmiddellijk bellen. Maar hij belde pas dertien dagen later.”
Een belediging die slecht viel in het Kremlin, vertelt de kerkvorst. Naar voorbeeld van zijn Russisch-orthodoxe geestverwanten, is Chrysostomos “zeer nationalistisch”, merkt een buitenlandse waarnemer op. Door de enorme vlucht van het vastgoed en de economische groei van de laatste jaren kwamen ongeveer honderdduizend immigranten, vooral Roemenen, Bulgaren, Filippijnen en Pakistanen, naar het Griekse deel van het eiland, op een bevolking van 800.000 inwoners. “Het zijn allemaal kinderen van God, en ze hoeven van mij niet te vertrekken”, zegt de aartsbisschop, “maar als zij er niet waren, zou er geen werkloosheid zijn.”
Permanente bemoeienis
Hoe leg je deze permanente bemoeienis met het politieke debat uit? Het antwoord van Chrysostomos komt onmiddellijk: “De Kerk geeft haar mening omdat zij al tweeduizend jaar meegaat.” Volgens de overlevering zou de Kerk zijn gesticht door Sint Barnabas, een tijdgenoot van Christus, die de kleine zeearm overstak die het Heilige Land van het eiland van Afrodite scheidt.
“Je moet niet proberen vanuit een westers referentiekader de Kerk van Cyprus te begrijpen”, waarschuwt Andreas Theophanous, professor economie aan de universiteit van Nicosia, en voorstander van een gecontroleerd verlaten van de euro. “Cyprus werd tot de vijftiende eeuw gedomineerd door de Ottomanen. De paus kwam ons niet redden omdat hij ruil daarvoor onze onderwerping eiste. De Turken richtten zich op onze aartsbisschop die daarmee de belangrijkste politieke persoon van het eiland werd. De mensen gaven hun bezittingen aan de Kerk in ruil voor bescherming, en zo werd de Kerk rijk”, vertelt hij. “Dat dit eiland Grieks en christelijk is gebleven, hebben we volledig te danken aan de Kerk”, voegt Chrysostomos II daar nog aan toe.
De komende jaren zullen bijzonder moeilijk worden voor de Cyprioten. Het nationale inkomen (het bbp) zal volgens de voorspellingen van Brussel in 2013 met bijna 9% dalen. De werkloosheid zal in 2014 meer dan 17% bedragen. Bezuinigingen op Griekse wijze dreigen. *“Alles is in een paar weken verloren gegaan”, zeggen veel inwoners van Nicosia. Sommigen van hen verloren van de ene op de andere dag de helft van hun zuur verdiende spaargeld. Alles is ingestort, behalve de Kerk, die al 2000 jaar stevig op een Cypriotische rots staat.
Bankencrisis
Een “Cypriotisch model” dat voor Cyprus onbruikbaar is
Eleftheros Typos schrijft dat de leiders van de zevenentwintig lidstaten op 27 juni een “Cypriotisch model” hebben aangenomen met het compromis dat de avond tevoren door de ministers van Financiën was bereikt over de te volgen gedragslijn als banken failliet gaan. Het akkoord voorziet in een “bail-in” -een reddingsplan met beperkt ingrijpen van de staat - zoals afgelopen voorjaar is toegepast op de banken op Cyprus.
Op Cyprus zelf krijgt dit model veel kritiek, [volgens] Cyprus Mail vooral vanwege het feit dat het niet kan worden gebruikt voor coöperatieve banken. Volgens de Cypriotische nieuwssite zijn de coöperatieve banken op Cyprus “schoolvoorbeelden van slecht management en bevoorrechting”, en staan ze er niet beter voor dan klassieke banken. Ondanks dat
krijgen ze 1,5 miljard euro van de staat, terwijl ze eigenlijk op dezelfde manier hadden moeten worden gered als de Bank of Cyprus. [...] Hierbij moet worden opgemerkt dat het sinds eind jaren 70 en jaren 80 al
