Kies een taal
Je hoort bepaalde dingen en je leest bepaalde artikelen, en dan lijkt het alsof alles weer goed gaat. Maar om eerlijk te zijn, gaat alles juist weer slecht. De Italiaanse tekenaar Altan weet deze situatie goed samen te vatten in zijn cartoon van twee varkens die een stropdas dragen. Het ene varken zegt: “Die crisis kan nog jaren duren.” Waarop het andere antwoordt: “Eindelijk een beetje stabiliteit.”
Als wij al zo lang in de narigheid zijn ondergedompeld, dan kunnen wij eigenlijk niet meer van een crisis spreken, maar betreft het een stand van zaken. En nu gaat alles nog slechter, omdat de politieke crisis van deze merkwaardige julimaand onze noodsituatie verder verscherpt. Het is enigszins ontmoedigend dat de interne en externe analyses van de partijen zich de afgelopen weken vooral richtten op de vraag wie de winnaars en verliezers waren, alsof het om iets anders ging dan om de dreiging van een tweede reddingsplan.
Militante apathie
Komedies trekken meer publiek dan tragedies. Deze uitspraak is niet moraliserend bedoeld, maar drukt enkel verbazing uit. Uiteindelijk lijkt de wereld meer belangstelling te hebben voor de naam van de baby van William en Kate, dan voor de verklaring hoe een stad failliet kon gaan waar de helft van de openbare verlichting niet werkt, waar twee derde van de ambulances niet rijdt, waar meer dan 80 duizend gebouwen leegstaan, en 40 duizend op instorten, en waar AOW'ers hun pensioen dreigen te verliezen. Deze stad bevindt zich niet in een of andere uithoek van de wereld; het is Detroit, een stad die hoogtij heeft gekend en in de Verenigde Staten ligt, die toch nog altijd een begroting en een federaal beleid hebben.
Het compromis van ‘nationale redding´ was gedoemd te mislukken, eerder vanwege de desastreuze opstelling van de partijen dan die van hun leiders. Het is deze militante apathie die indruk maakt. Er heeft zich een soort intellectueel anachronisme vastgezet bij de partijen. Ze spreken over een land dat niet ons land, maar eerder hún land lijkt te zijn, en ze hebben het over de schuld alsof die niet bestaat en over geld alsof wij dat in onze zakken hebben. [[De incompetentie van rechts is absurd; de ontkenning van links is arrogant]] – vooral tegenover de schuldeisers, met wie je beter kunt onderhandelen dan de strijd met ze aangaan. Uit opiniepeilingen blijkt dat de Portugezen geen verkiezingen willen, maar een regering. De kloof tussen de politieke partijen en de bevolking lijkt groter te worden, en dat is slecht nieuws voor de democratie.
Fabels
De afgelopen dagen zijn er allerlei fabels verspreid, die we eens nader zullen bekijken.
‘De trojka zal ons meer tijd gunnen, de rest is kletskoek.’ Dat is waarschijnlijk waar, maar niet zoveel als wij zouden willen. Dat er meer flexibiliteit is ingebouwd door in 2014 een begrotingstekort van 4,5 of 5 procent toe te staan, neemt niet weg dat wij moeten bezuinigen. Bovendien zal de staatsschuld dan toenemen en maar liefst op een schandalige 127 procent van het bbp uitkomen. Zal een coalitie die uiteen is gevallen vanwege de bezuinigingen, ermee instemmen dat er nog meer gesneden wordt?
‘De politieke situatie is onveranderd.’ Dat is niet waar. De politieke leiding is door elkaar geschud. José Seguro, de leider van de Socialistische Partij, is de grootste verliezer. President Cavaco Silva heeft gelijk als hij zegt dat de tijd hem gelijk zal geven, en premier Passos Coelho lijkt het daarmee eens te zijn. Coalitiepartner Paulo Portas heeft uiteindelijk zijn trots moeten inslikken, maar heeft wel meer macht gekregen.
‘Een tweede reddingsplan is onvermijdelijk, welke naam we er ook aan geven.’ Wij hebben het hier al talloze keren geschreven: Portugal heeft steun nodig na 2015, aangezien het niet erg waarschijnlijk is dat de financiële markten ons geld zullen lenen tegen een aanvaardbare rente. [[Een staatsschuld van 127 procent betaal je niet af in een economie die niet groeit]]. Maar een preventief programma is niet (echt niet!) hetzelfde als een tweede reddingsplan, dat de grootste bedreiging is die ons boven het hoofd hangt.
Zugzwang
‘De markten zijn al gekalmeerd.’ Dat valt nog te bezien. Pas als Portugal nieuwe staatsobligaties gaat uitgeven, kunnen wij inschatten wat de uiteindelijke impact van deze politieke crisis is. Want pas op dat moment zullen investeerders ´met serieus geld´ op de primaire markt hun besluiten nemen.
‘De groei komt eraan.’ Dat is te hopen! Dat is in ieder geval wat de ´nieuwe´ regering onder leiding van de conservatieve CDS belooft. Het duo Paulo Portas [vicepremier, red.] en Pires de Lima [de nieuwe minister van Financiën, red.] zal moeten leren in troebel water te vissen om die belofte na te komen.
‘Er is geen uitweg uit deze situatie.’ Ook dat is niet waar. Oplossingen zijn altijd de uitkomst geweest van meerdere maatregelen, in Portugal en in Europa. Europa laat nu even verstek gaan, maar maakt toch vorderingen.
De keuze tussen bezuinigingen en groei zorgt voor verdeeldheid in Portugal, zelfs onder economen. Bezuinigingen zijn echter zeker en doseerbaar, en groei is dat niet. Ondertussen zal er opnieuw worden gesneden in de begroting, mogen wij de evaluaties van de trojka (de zevende scheelde maar een haartje) niet ter discussie stellen, hebben wij meer tijd nodig en willen wij niet meemaken dat de partijen zich terugtrekken in een fantasiewereld, waar geen mensen, maar enkel beelden leven.
In het schaken duidt de term zugzwang [zetdwang, red.] op een situatie waarin het bestaande evenwicht tussen twee spelers bij de volgende beurt verloren gaat, ten koste van de speler die aan zet is: hij verliest of komt in een slechtere positie terecht dan zijn tegenstander. Zugzwang is een Duits woord. Onze partijen zijn Portugees; zij spelen liever. Zij willen liever alles verliezen. Ook al is verliezen voor hen niet meer dan een onderling spel waar wij niet aan meedoen. Waarvan wij zelfs uitgesloten zijn.
