Kies een taal
Het is hartje zomer en de Franse regering besluit om augustus als vakantiemaand af te schaffen om de staatskas te spekken. Dat is het scenario van de laatste film van Antonin Pretjako, “La Fille du 14 juillet”.
De kans is niet erg groot dat de huidige regering van premier Jean-Marc Ayrault of welke andere Franse regering dan ook ineens een dergelijk drastisch besluit zou nemen. Maar het idee om de vakantie te verkorten en zo de economie te steunen is niet uitsluitend voorbehouden aan scenarioschrijvers in de filmindustrie.
In 2010 kwamen twee bonden die Duitse mkb-bedrijven vertegenwoordigen al met het voorstel om het aantal wettelijk betaalde verlofdagen met één of zelfs twee weken in te korten, “ter bescherming van het herstel van de economie”. Onlangs nog stelde de Italiaanse minister van Economie voor om het aantal vakantiedagen met een week in te korten. Zo wilde hij zijn land helpen uit de recessie te komen. Hij beweerde dat een dergelijke maatregel “een direct effect van ongeveer een procentpunt zou hebben op het BBP”.
Het idee is echter niet altijd afkomstig uit regeringskringen: in maart 2012 verwierp 66,5 procent van de Zwitserse kiezers in een referendum volgend op een burgerinitiatief het voorstel om twee weken extra betaald verlof in te stellen, omdat ze vreesden dat dit funeste gevolgen voor de economie zou hebben.
Te royale sociale voorzieningen
In de huidige crisis in Europa zijn lidstaten naarstig op zoek naar een betere concurrentiepositie door hun productiekosten, en dan vooral de arbeidskosten, te verlagen. Teneinde dit doel te bereiken kunnen ze bijvoorbeeld de lonen verlagen, zoals Spanje in 2010 deed. Een op zijn zachtst gezegd impopulaire maatregel, die bovendien aanzienlijke risico’s met zich meebrengt.
Het verminderen van het aantal betaalde vakantiedagen is in theorie een andere oplossing. We kunnen zelfs de theoretische effecten van een dergelijke maatregel berekenen. “Naar schatting levert één extra werkdag tussen de 0,07 en 0,08 procentpunt extra groei op”, vertelt Ronan Mahieu, hoofd van de afdeling Nationale Rekeningen van het Franse bureau voor de Statistiek (Insee). ”Het effect op de jaarlijkse groei blijft echter bescheiden.” Het heeft dus effect, maar wel een bescheiden effect.
Ondanks deze theoretische voordelen van extra werkdagen bieden alle EU-lidstaten werknemers minstens 20 betaalde vakantiedagen. [[Aan de overzijde van de Atlantische Oceaan vinden veel mensen de 20 tot 30 dagen betaald verlof die in EU-landen worden toegekend een economische dwaling]], net als andere al te royale sociale voorzieningen.
Funeste gevolgen door te hoog werktempo
Toch is het negatieve effect van betaald verlof op de economie nooit aangetoond en sommige mensen beweren zelfs het tegenovergestelde. “Vanuit theoretisch oogpunt bezien is het zo dat hoe meer vakantiedagen een werknemer heeft, des te gelukkiger hij of zij is en des te productiever hij of zij in zijn of haar werk wordt", aldus Francesco Vona, econoom bij het Franse Observatorium voor Economische Conjunctuur. “Daarnaast is er nog een cognitieve uitleg: ons concentratievermogen is beperkt en onze creativiteit is verbonden met ons vermogen om zaken van buitenaf te bekijken. Dat gaat moeilijk als we te veel werken.”
Er zit wel een addertje onder het gras: als we te veel betaalde vakantiedagen toe te kennen, bestaat het risico dat het werktempo in een aantal sectoren zoals de industrie wordt verhoogd om het verlies van effectieve werktijd van werknemers te compenseren. Maar een te hoog werktempo kan even funeste gevolgen hebben voor de gezondheid (stress, vermoeidheid, ziekte) als te weinig vakantie.
Over het algemeen geldt dat hoe rijker een land, des te lager het aantal gewerkte uren per jaar. Toch wil dat nog niet zeggen dat het verlagen van het aantal gewerkte uren, bijvoorbeeld door middel van werktijdverkorting, de manier is voor een land om snel rijk te worden. Zuid-Korea en Mexico, waar jaarlijks nog altijd meer uur wordt gewerkt dan in Griekenland, hebben een veel hogere groei dan bijvoorbeeld Frankrijk.
Ideaal aantal vakantiedagen bestaat niet
Er zijn goede redenen om aan te nemen dat meer vakantie leidt tot een productiviteitsstijging bij werknemers, maar een land is vooral gebaat bij economische groei, dat wil zeggen het produceren van meer rijkdom vergeleken met de voorafgaande periode. [[Het idee dat extra vakantie de totale jaarlijkse productie kan verhogen en daarmee dus groei kan genereren ligt echter veel minder voor de hand]]: als dat het geval zou zijn, dan zou de beste manier om de productie te maximaliseren zijn om het hele jaar door alleen maar betaald verlof te hebben.
“Het valt beslist niet mee om het werkelijke effect te berekenen van een extra vrije dag meer of minder op de economie”, vat Ronan Mahieu van het Insee samen. Hij wijst er ook nog op dat niet alle werknemers alle vakantiedagen opnemen waar ze recht op hebben.
Bestaat er zoiets als een ideaal aantal betaalde vakantiedagen voor de economie ? Hoogstwaarschijnlijk niet, vooral omdat een wettelijk minimum aan verlofdagen niet overeenkomt met het aantal werkelijk opgenomen verlofdagen door werknemers, als we vergelijken tussen werknemers die niet allemaal al hun vakantiedagen opnemen en werknemers in sectoren of bedrijven die het dubbele van het minimumaantal voorstellen.
De oplossing ligt misschien in een flexibeler benadering van vakantiedagen en van werktijden in breder verband.
We zouden ons natuurlijk ook een toekomst kunnen voorstellen met ongelimiteerde vakantiedagen, zoals bedrijven als IBM of Netflix bieden. Hoe dat werkt? Werknemers zoveel vakantiedagen laten opnemen als ze willen, zolang het werk maar op de gestelde tijd klaar is. Een methode die vruchten lijkt af te werpen.
Brits standpunt
Vakantie is heilig huisje
Commentator Charlemagne van The Economist* is van mening dat “de doorbetaalde vakanties die in Europa gangbaar zijn, iets heiligs blijven” en dat “dit geldt voor zowel Angelsaksische en Duitstalige landen als voor Zuid-Europese”.
De columnist onderstreept dat een toename van het aantal gewerkte uren echter niet altijd gepaard gaat met een hogere productiviteit. Tijdens de Tweede Wereldoorlog bijvoorbeeld werd de arbeidsduur ingekort -er soms wel tot 100 uur per week gewerkt- maar dit leidde juist tot een toename van de productiviteit. Pogingen tot het inperken van vakantiedagen stuiten echter op verzet, schrijft hij:
Toen Italië een paar feestdagen probeerde te verschuiven die midden in de week vallen, zeiden gelovigen in Napels dat het wonder van Januarius van Benevento, de heilige wiens gestolde bloed volgens de legende op 19 september (en op minstens twee andere doordeweekse dagen) weer vloeibaar wordt, niet zomaar door een bureaucratisch besluit kon worden verschoven. Zelfs werkgevers lijken het geen goed idee te vinden om werknemers harder te doen werken. Business Europe, de federatie van werkgevers, zegt dat een vermindering van betaald verlof niet op de agenda staat. De voorzitter van de federatie, Emma Marcegaglia, was niet beschikbaar voor commentaar. Ze was op vakantie.
