Nieuws Het Europese immigratievraagstuk (2/5)
Mensen wachten op een demonstratie tegen gewelddadig politieoptreden en vandalisme in Husby, een voorstad van Stockholm. Zweden, 22 mei 2013

De problemen van het Zweedse integratiebeleid

Zweden ziet zichzelf graag als een homogene en egalitaire samenleving, maar in werkelijkheid heeft het land de grootste moeite om minderheden te integreren en is segregatie aan de orde van de dag.

Gepubliceerd op 12 augustus 2013 om 11:40
Mensen wachten op een demonstratie tegen gewelddadig politieoptreden en vandalisme in Husby, een voorstad van Stockholm. Zweden, 22 mei 2013

Zelf heeft Nazanin Johansson er nooit moeite mee gehad. Ja, ze werd aangekeken, vanwege haar donkere haar, bruine ogen en Perzische uiterlijk, en ze wist dat ze harder haar best moest doen dan een ander. Maar toch is Zweden voor haar een land waar je weg kunt komen uit een achterstandspositie. En waar je dan, bijvoorbeeld zoals zij, een doortastende bemiddelaar kunt worden van een arbeidsbureau in een beruchte wijk.
Je moet het alleen wel willen. En daar twijfelt Nazanin wel eens aan, als ze met jongeren praat. “Ze willen wel een baan, maar alleen als die cool is. Ze willen niet onderaan beginnen. Het wordt wel eens vergeten dat het ook aan de mentaliteit van veel van deze jongeren ligt.” Nazanin werkt op het arbeidsbureau van Kista, een voorstad van Stockholm, en de technische hub van de Zweedse hoofdstad. Maar Kista ligt ook tussen Rinkeby, Husby en Tensta, wijken die in mei in het nieuws kwamen toen jongeren er begonnen te rellen. Een week lang gingen auto’s in vlammen op en werd er gevochten met de politie. De beelden uit Zweden gingen de wereld over. [[Woede in het land waar de regering je van je eerste schreeuw tot je laatste snik verzorgt?]] Racisme en segregatie in het meest egalitaire land ter wereld?

Ongelijkheid groeit het hardst van Europa

Jazeker, bleek al snel. Terwijl de wereld niet oplette, was het Zweedse Model op de helling gegaan. Na een economische zeepbel in de jaren negentig schroefde de centrum-rechtse coalitie onder Fredrik Reinfeldt in 2006 uitgaves aan publieke voorzieningen terug, en ging het toptarief van de belastingen juist omlaag. Nog steeds is Zweden een egalitaire maatschappij, maar de ongelijkheid groeit er het hardst van Europa. Net als in de rest van Europa staan migranten, laagopgeleiden en jongeren, vooral jongens, er het slechtste voor. En net als in de rest van Europa vielen de relschoppers in al deze categorieën.

Anders dan in veel Europese landen, waar de aantallen omlaag gaan, geeft Zweden elk jaar meer verblijfsvergunningen af. De 110.000 van 2012 waren een record. Onder de vluchtelingen domineren momenteel Syriërs, Somaliërs, Irakezen en Roma. Voor hen is het stukken moeilijker uit de voorsteden weg te komen dan voor hun voorgangers. Er zijn minder banen, de maatschappij is complexer, de drempels zijn hoger. “Ik wil graag bewaker worden, maar daar heb ik een rijbewijs voor nodig”, zegt bijvoorbeeld de 22-jarige Egyptenaar Sameh Sakr uit de wijk Hallunda. Een rijbewijs, smaalt hij. “Hoe moet ik dat ooit betalen?”

Welvaartsklassen worden ‘gated communities’

De segregatie in Zweden is groot. In Stockholm wonen de meeste migranten in de tuinsteden langs de blauwe metrolijn, bijgenaamd de Oriënt Express. Het zijn betonnen flats van tussen de drie en zeven verdiepingen die werden gebouwd in de jaren zestig en zeventig. In sommige wijken is 80 procent eerste of tweede generatie migrant, en is 50 procent werkloos, tegen 8 procent van de Zweden als geheel. Een op de vier migranten maakt zijn school niet af. Drie procent van de Zweedse kinderen is arm, tegen veertig procent van de migrantenkinderen.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Dat rijk en arm apart wonen, is in alle Europese steden het geval. [[Maar Stockholm bestaat ook nog uit eilanden en heeft uitgestrekte groengebieden tussen de wijken, natuur die maakt dat welvaartsklassen er haast automatisch gated communities worden.]] De wijk Nockeby is vol perfect onderhouden villa’s met alarmsystemen. Bij metrostation Rinkeby daarentegen hangen de mannen tussen de flats op bankjes. Er is wel een Turks koffiehuis en een Somalische bazaar, maar niet eens een geldautomaat.

Hoe kan het dat het egalitaire Zweden zijn alarmerende statistieken en zijn eilanden van onvrede zo heeft laten groeien? Het is niet zo dat de overheid geen aandacht voor de kwestie heeft. Integendeel, het ministerie van integratie en werkgelegenheid wil gesubsidieerde opstapbanen maken en de cursussen Zweeds diverser te maken, zodat een Iraakse ingenieur niet langer op hetzelfde niveau les krijgt als een nauwelijks geletterde Somaliër.

Wie Rinkeby-Svenska spreekt, kan baan vergeten

De minister van Integratie, Erik Ullenhag, zegt dat er geen sprake van is dat Zweden een stringenter vluchtelingenbeleid gaat voeren, zoals de xenofobe Zweden Democraten eisen. “Wij zien dit als een economisch probleem en een jongerenprobleem, niet als een migratieprobleem. Als je een harde toon aanslaat ten opzichte van migranten doe je als land je eigenwaarde geweld aan. Bovendien ondermijn je de positie van degenen die er al zijn. Zweden heeft trouwens migranten nodig.”

Tobias Hübinette, een migratieonderzoeker van het Multicultureel Centrum in de zuidelijke voorstad Botkyrka, zegt dat in de praktijk is er voor migranten veel, heel veel wilskracht, doorzettingsvermogen en geluk voor nodig om de loonkloof, de opleidingskloof en de etnische kloof te overbruggen. [[Ze worden vaak niet gezien als Zweden, ook al zijn ze er geboren. Wie Rinkeby-Svenska spreekt, bijvoorbeeld, Zweeds met een accent, kan een baan wel vergeten.]]

“Twee decennia achter in multicultureel debat”

Ullenhag heeft een oplossing: een nieuw ‘wij’ voor Europa. “Ik hou er niet van dat in Europa ‘wij’ altijd naar het verleden wijst. In de VS is iedereen die op Amerikaans grondgebied woont Amerikaan. Daar draait ‘wij’ om de toekomst. Zo moet het in Europa ook worden.”

“Het zou al veel schelen”, zegt schrijver en journalist Viggo Cavling, “als we eerst maar eens erkenden dat we niet langer dat homogene land zijn waar iedereen gelijk is.” Maar juist die erkenning is voor Zweden moeilijk, zegt migratieonderzoeker Hübinette. “Inmiddels heeft 19 procent van de Zweden een of twee buitenlandse ouders. Maar we beseffen dat nog niet. Vergeet niet dat Zweden nooit koloniën heeft gehad. Zweden is mede daarom een nationalistisch land. Zweden dóen niet alleen graag goed, ze vínden zichzelf ook goed. Wij nemen dus graag vluchtelingen op, maar het kost ons nu moeite te erkennen dat we grote misstanden hebben laten ontstaan. We lopen twee decennia achter in het multiculturele debat.”

Lees hier deel 1 van de serie “Het Europese immigratievraagstuk”: “Malta kan vluchtelingenstroom niet aan”

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp