Kies een taal
Op 1 december viert het Verdrag van Lissabon zijn eerste verjaardag. Dit feestje wordt echter overschaduwd door de gebeurtenissen die zo hun stempel op de afgelopen twaalf maanden hebben gedrukt. De inwerkingtreding van de nieuwe Europese grondwet viel samen met de schuldencrisis in Griekenland, die al snel tot een financiële catastrofe voor de eurozone leidde. Deze crisis heeft duidelijk gemaakt dat het nieuwe verdrag vanaf het allereerste begin achterhaald was. Na tien jaar van klaarblijkelijke successen ontdekken wij tot onze schrik dat Europa niet voldoende is toegerust om zijn munt te beschermen. Gelukkig voorziet het verdrag in mechanismen om de noodzakelijke wijzigingen door te voeren, al spreken sommigen schande van zo'n spoedige herziening.
Uiteindelijk heeft ons continent zijn oor te luisteren gelegd bij talrijke Europagezinde personen, van wie de waarschuwingen door de euforie van de markt jarenlang tegen dovemansoren gericht waren. Zo tonen wij sinds kort weer belangstelling voor wat Jacques Delors ons te zeggen heeft. De voormalige voorzitter van de Europese Commissie, die een grote bijdrage aan de opbouw van de Unie heeft geleverd, verklaarde onlangs: "De Economische en Monetaire Unie is het slachtoffer geworden van het financiële kapitalisme en van het falen van onze leiders, die onverantwoordelijk gedrag hebben vertoond." Volgens hem bestaat dit falen in het feit dat "men een monetaire unie zonder een economische unie tot stand wilde brengen".
Delors schetste in ironische bewoordingen de absurde wereld waarin wij leven. "In onze tijd waarschuwen de markten ons dat zij ons zullen aanvallen als wij ons tekort niet terugdringen. Maar omdat de daaruit voortvloeiende bezuinigingen tot een daling van de groei leiden, zeggen ze vervolgens tegen ons: 'Wij gaan u aanvallen omdat uw groei ontoereikend is”. Om daaraan toe te voegen: "[Wij zullen] een terugkeer van het populisme [beleven]." Dat is een verontrustende ontwikkeling, want als we Delors mogen geloven, manifesteert het populisme zich niet uitsluitend tijdens nationale verkiezingen maar ook binnen de Europese Raad.
"De huidige situatie kan niet langer blijven voortduren"
Marco Incerti, onderzoeker bij het Centre for European Policy Studies (CEPS) legt uit: "Een van de pijnpunten van het Verdrag van Lissabon is dat men bij de uitwerking van de Europese grondwet (die uiteindelijk niet is aangenomen maar wel voor 90 procent in het nieuwe verdrag is geïntegreerd) geen rekening heeft gehouden met onze actuele problemen die destijds voor een belangrijk deel nog niet speelden." "De huidige situatie kan niet langer blijven voortduren", meent Incerti, "want wij beschikken niet over de instrumenten om bepaalde dringende kwesties op te lossen", met name op financieel gebied. "Het is te gek voor woorden dat we moeten wachten totdat zestien personen [de leiders van de Eurogroep] bijeenkomen om een besluit te nemen", concludeert hij.
Een van de hoofddoelen van het verdrag was de EU naar buiten toe met één stem te laten spreken. Daarom werd de functie van permanente voorzitter van de Europese Raad in het leven geroepen en kreeg de Europese diplomatie ruimere bevoegdheden. Na een jaar is het nog te vroeg om het resultaat te evalueren. Maar dankzij de zorgvuldige arbeid van Herman Van Rompuy konden we op de meest kritieke momenten, waarin de Unie naar zijn zeggen "op de rand van de afgrond" verkeerde, tot overeenstemming komen. Dat Van Rompuy in februari de Europese leiders bijeenriep, heeft geholpen een constructief klimaat te creëren. Ook de manier waarop hij leiding gaf aan het team deskundigen dat als missie had een model voor een economisch bestuur te ontwikkelen, heeft daartoe bijgedragen. Een schril contrast met de besluiteloosheid van de Europese leiders.
Net als andere analisten erkent Incerti Zat "Van Rompuy zich beter van zijn taak gekweten heeft dan wij ooit voor mogelijk hadden gehouden". Wat betreft de Hoge Vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken zou het onterecht zijn haar nu al op haar daden af te rekenen. Catherine Ashton heeft al haar energie gestoken in de oprichting van de Europese Dienst voor Extern Optreden, "een instrument met een groot potentieel", aldus de analist van het CEPS.
"Er is sprake van een kakofonie"
Niettemin zegt Iñigo Méndez de Vigo, afgevaardigde van de Europese Volkspartij (partij ter rechterzijde van het politieke spectrum) en een van de juristen die zeer actief aan de ontwikkeling van de grondwet heeft meegewerkt: "Wat mij zorgen baart is dat velen namens Europa spreken: Van Rompuy, Barroso [de voorzitter van de Europese Commissie], de staatshoofden en regeringsleiders [het voorzitterschap dat elk half jaar rouleert] en nu ook Jean-Claude Trichet[de president van de Europese Centrale Bank]. […] Er is sprake van een enorme kakofonie, heel verwarrend."
Enrique Barón, oud-voorzitter van het Europees Parlement, merkt op dat "de Europese Raad bezig is het toekomstige economische bestuur van de EU te vormen" en dat "het Europees Parlement nieuwe bevoegdheden krijgt toebedeeld." Eén ding is zeker, nu sinds de inwerkingtreding van het Verdrag een jaar is verstreken: de Europarlementariërs hebben hun stem reeds laten horen en nieuwe voorwaarden gesteld aan de overeenkomst die de lidstaten en de Verenigde Staten over het verstrekken van bankgegevens hebben gesloten. Verder eisen zij dat het Parlement een grotere rol krijgt in de besprekingen over de EU-begroting.
Bilan
Ashton zoekt nog steeds haar plek
“Een jaar Ashton: is dat nou alles?” vraagt Le Soirzich onomwonden af op de dag waarop het Verdrag van Lissabon precies een jaar geleden in werking trad. Voor het Belgische dagblad “is er al veel gezegd over de vroegere premier van België, Herman Van Rompuy, die bekend staat om zijn doelgerichte manier van werken, maar wiens discretie ietwat problematisch kan overkomen. Anderzijds is er maar heel weinig lof te horen over de Britse Lady Aston! Op zijn best zeggen sommige mensen dat ze nog wat tijd nodig heeft…”
De Belgische krant roept vooral de omstandigheden na de benoeming van Lady Ashton in herinnering: “een ongelooflijke aaneenschakeling van weinig glorieuze gebeurtenissen, die een bekrompen indruk wekken, na haar vertrek uit de entourage van Tony Blair…” De krant constateert bitter dat we “sinds een jaar in elk geval moeite moeten doen om haar invloed op de wereldkaart te kunnen aantonen”.
"Alleen het Europees Parlement is duidelijk als overwinnaar tevoorschijn gekomen sinds de nieuwe werkwijze van de Unie wordt toegepast”, zo luidt de observatie in Le Soir. Voor deze krant is “het debat daar nu geanimeerder en meer politiek van aard en onze Europarlementariërs hebben hun best gedaan om hun nieuwe invloed op een groot aantal dossiers te laten zien: het respecteren van de privacy (Swift), de regulering op financieel gebied, de Europese Dienst voor extern optreden en, pas geleden nog, de begroting voor 2011 en de financiering daarvan in de toekomst”.
