Nieuws Verkiezingen Duitsland 2013
Voetgangers lopen voorbij een verkiezingsaffiche van de Duitse partij Die Linke, München, 2 september 2013.

Op jacht naar de migrantenstem

Tijdens de Duitse parlementsverkiezingen op 22 september zal één op de tien stemgerechtigden van buitenlandse afkomst zijn. De politieke partijen beginnen langzamerhand in te zien dat deze 5,5 miljoen potentiële stemmen een steeds belangrijkere rol gaan spelen en zetten steeds meer immigranten op de kieslijsten.

Gepubliceerd op 10 september 2013 om 14:58
Voetgangers lopen voorbij een verkiezingsaffiche van de Duitse partij Die Linke, München, 2 september 2013.

Het zomerfeest van de christendemocraten (CDU) vindt plaats in de tuin van het Kronprinzenpalais in Berlijn. De minister van Transport, Peter Ramsauer, poseert met een traditionele Beierse bierpul in zijn hand. Bondskanselier Angela Merkel richt zich echter overduidelijk op een ander deel van het electoraat: in het licht van de flitsen van de fotografen laat zij zien hoe je kebabvlees snijdt. Het is een duidelijk teken dat de verkiezingen eraan komen. Op 22 september aanstaande kiezen de Duitsers de nieuwe leden van de Bondsdag [het Duitse parlement, red.]. “De immigranten worden steeds belangrijker voor de politieke partijen”, constateert Orkan Kösemen, politicoloog bij de Bertelsmann-stichting en opsteller van een rapport over het kiesgedrag van immigranten. Reeds één op de tien stemgerechtigden is van buitenlandse afkomst: dat is maar liefst 5,5 miljoen stemmen.

Aan het einde van de Koude Oorlog waren de politieke voorkeuren van de immigranten makkelijk te voorspellen. Kiesgerechtigden van Poolse of Sovjet-afkomst kozen traditioneel voor de christendemocraten. De CDU, geleid door Helmut Kohl, en de Beierse CDU van Franz Josef Strauss stonden symbool voor het anticommunisme. Daarentegen stonden de oude ‘Gastarbeiters’, de ‘gastarbeiders’ uit Turkije en de Arabische landen, dichter bij de sociaaldemocraten van de SPD. Deze onderverdeling bestaat nog steeds, maar de immigranten beginnen zich ook steeds meer te interesseren voor de Groenen, en zelfs het postcommunistische extreemlinks.

De Groenen hebben de meeste immigranten

De Duitse Groenen worden vandaag de dag geleid door Cem Özdemir, zoon van een Circassische vader en een Turkse moeder uit Istanboel. Het is juist deze partij die het grootste aantal immigranten op de kieslijst heeft staan: 23 personen in totaal. Nu al worden de Groenen in de Bondsdag vertegenwoordigd door parlementariërs uit Turkije, Iran en, zoals in het geval van Agnieszka Brugger en Jerzy Montag, uit het naoorlogse Polen.

[[Wat opvallend is in dit politieke landschap, is de vijandigheid van een deel van het SPD-electoraat ten opzichte van buitenlanders.]] Onder CDU-stemmers is dit aandeel kleiner en alleen bij de rechtsextremistische partijen is dit deel groter dan bij de SPD. Dit anti-immigratie-aspect van de sociaaldemocraten wordt sterk in verband gebracht met Thilo Sarrazin, voormalig senator in Berlijn, lid van de raad van bestuur van de Federale Bank en auteur van het drie jaar geleden verschenen boek “Deutschland schafft sich ab” [Lett.: Duitsland schaft zichzelf af, red.] dat een vurig manifest tegen de immigratie van moslims is.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Tweederde van Turkse Duitsers voor SPD

“Zonder enige twijfel is de SPD een immigrantenpartij”, erkent vicevoorzitter Aydan Özoğuz die zelf uit een gezin van immigranten komt. De sociaaldemocraten hebben zich tijdens hun tijd in de regering echter niet aan hun kiezersbelofte gehouden dat kiezers van buitenlandse afkomst het recht op dubbele nationaliteit zouden krijgen. Kinderen van immigranten die in Duitsland zijn geboren moeten nu namelijk als ze meerderjarig worden kiezen tussen een Duits paspoort en dat van het land waar hun ouders oorspronkelijk vandaan komen.

Hoe dan ook, de sociaaldemocraten lijken niet te lijden onder de kwestie-Sarrazin of de niet-nagekomen beloftes. Bij de verkiezingen zullen zij bijna tweederde van de stemmen van Duitsers van Turkse afkomst krijgen. Volgens een opiniepeiling van het instituut Data 4U zal slechts 7 procent van deze groep op de CDU stemmen.

Özkan, eerste minister van Turkse afkomst

De christendemocraten gaan momenteel aan kop in de peilingen, maar ze lijden wel regelmatig grote nederlagen tijdens de gemeenteraadsverkiezingen in de grote steden. Het is Angela Merkel gelukt een einde te maken aan het verzet van haar eigen partij tegen belangrijke kwesties als de sluiting van kerncentrales en de afschaffing van de verplichte dienstplicht, maar ze blijft erg voorzichtig wat betreft politieke maatregelen die met immigratie te maken hebben. Het is een nieuwe manier om er mee om te gaan, waarom ook niet, maar het levert geen substantiële politieke veranderingen op.

Er worden gebaren van goede wil aan de immigranten gemaakt. [[Bij de CDU krijgen al steeds meer moslims belangrijke posities toegewezen.]] Zo werd drie jaar geleden Aygul Özkan, afkomstig uit Hamburg en van Turkse ouders, minister van Sociale Zaken, Emancipatie, Familie, Gezondheid en Integratie in de deelstaat Nedersaksen. Zij was de eerste Duitse politica van Turkse afkomst die een ministerspost bekleedde. De media zette haar op de voorpagina als “het moderne gezicht van de CDU”. Een aantal partijleden waren echter geïrriteerd, vooral toen Özkan aankondigde dat zij vond dat in publieke scholen geen kruisbeeld mocht hangen.

Kohl: helft Turken terug naar land

In het verkiezingsprogramma verwerpt de CDU echter duidelijk het idee van de aansluiting van Turkije bij de Europese Unie, en verzet de partij zich tegen de dubbele nationaliteit en stemrecht bij lokale verkiezingen voor buitenlanders die afkomstig zijn uit landen buiten de EU.

De kansen van de CDU in de moslimgemeenschap zijn er niet beter op geworden door een recent artikel van weekblad Der Spiegel. In het tijdschrift werd uit vrijgegeven notulen van een gesprek in 1982 tussen destijds bondskanselier Kohl en de Britse premier Margaret Thatcher geciteerd. Daaruit bleek dat de Duitse regeringsleider zijn wens dat de helft van de Duitse Turken weer zou vertrekken, niet onder stoelen of banken stook. Hij was zelfs bereid geld te geven aan hen die bereid waren terug te gaan naar hun land van afkomst.

Duitse maatschappij niet open van geest

Destijds werden dergelijke uitspraken niet als choquerend beschouwd. “Tegenwoordig zou het lastig zijn een verkiezing te winnen met een campagne die gericht is tegen immigranten”, analyseert Orkan Kösemen. De Duitse maatschappij heeft echter niet zo’n open geest. Slechts 11 procent van de Duitsers zou tevreden zijn met een toekomstige bondskanselier van buitenlandse afkomst. Bijna eenderde van de bevolking zou zelfs zeer ontevreden zijn, blijkt uit een opinieonderzoek van instituut YouGov.

De parlementsverkiezingen van dit jaar zijn echter in drie van de zestien deelstaten wel anders. Daar doet de Alliantie voor Innovatie en Rechtvaardigheid (BIG) mee. Deze partij is opgericht door moslims en wil de immigranten vertegenwoordigen. “Over tien jaar zitten wij in de regering”, stelt Ismet Misirlioglu, een van de leiders. Zijn bewering is zonder twijfel overdreven, maar de traditionele partijen nemen zijn woorden wel serieus. Wanneer zij de immigranten teleurstellen, en dat zal vroeg of laat gebeuren, dan zullen nieuwe politieke groeperingen met deze kiezers aan de haal gaan.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp