Nieuws Duitse verkiezingen 2013
Bondskanselier Angela Merkel (CDU-CSU) en haar voornaamste opponent, Peer Steinbrück (SDP).

Querulant versus controlfreak

Peer Steinbrück benadrukt met zijn opgestoken middelvinger dat hij heel anders is dan de niets aan het toeval overlatende bondskanselier. Hoe verschillend de taal, gebarentaal en presentatie van de hoofdrolspelers in de Duitse verkiezingsstrijd zijn, wordt in de eindsprint duidelijker dan ooit. Een vergelijking tussen twee stijlen.

Gepubliceerd op 16 september 2013 om 14:56
Bondskanselier Angela Merkel (CDU-CSU) en haar voornaamste opponent, Peer Steinbrück (SDP).

Nu heeft hij ook een handelsmerk. Een handelsmerk dat snel indruk maakt, dat zonder woorden functioneert en dat iedereen kent. Of kanselierskandidaat Peer Steinbrück van de SPD zichzelf met zijn opgestoken middelvinger een dienst heeft bewezen, staat echter nog te bezien. Eén ding heeft hij echter wél voor elkaar gekregen: kort voor de Bondsdagverkiezingen is hij gespreksthema nummer één. Een tijdschriftomslag heeft de publieke opinie gespleten.
Angela Merkel wordt al langer in verband gebracht met een speciaal gebaar: de eigenaardig verkrampte manier waarop ze haar handen houdt als ze staat. Ooit leidde deze “Merkel-ruit” tot spot, maar in de verkiezingsstrijd wordt zij nu door strategen op gigantische posters en pullovers met capuchon aan de man gebracht, om een ideaalbeeld over te brengen: Merkel de krachtige, Merkel de rechtlijnige, Merkel de betrouwbare.
In vergelijking daarmee is de middelvinger van Steinbrück pure provocatie. De foto is weliswaar al een paar weken geleden gemaakt, maar de kanselierskandidaat wist dat hij pas nu zou verschijnen. Zijn vinger moet daarom als een statement worden geïnterpreteerd, waarmee hij het onderscheid met de niets aan het toeval overlatende, ongenaakbare Merkel wil onderstrepen. Dit laat duidelijker dan wat dan ook zien hoe verschillend beide concurrenten zich in de eindsprint van de Bondsdagverkiezingen presenteren.

  1. Wat de ‘ruit’ en de ‘middelvinger’ betekenen
    De afgelopen tijd heeft de bondskanselier de ‘ruit’ nog maar zelden in stelling gebracht. Het gebaar is, zonder dat het regelmatig zichtbaar moet zijn, in het collectieve geheugen gegrift. Merkel bagatelliseert de betekenis van de manier waarop zij haar handen houdt: “Er schuilt een zekere symmetrie in”, heeft ze ooit gezegd. Maar zó onverschillig lijken haar handen Merkel toch ook weer niet te laten, want ze laat ze wel op tennisbaanformaat aan een gevel bevestigen.
    De middelvinger van Steinbrück is niet geschikt voor posters. Hij moet voor een éénmalig knaleffect zorgen, dat een tijdje blijft nagalmen. De foto heeft tot een principieel debat geleid over de vraag hoe gladgestreken politici moeten zijn en wanneer de grens van de smakeloosheid wordt overschreden. Voor de één is de pose een geniale coup, voor de ander een schandalige overtreding van een taboe.
    Je kunt meewarig met je hoofd schudden omdat half Duitsland over een middelvinger discussieert en je verbijsterd afvragen of grappenmakers niets beters te doen hebben dan op het internet parodieën van de “Merkel-ruit” plaatsen. Maar de kracht van beeldspraak mag je niet onderschatten. Als alle thema's en standpunten in de televisiedebatten en tijdens de campagne te uit en te na zijn besproken, komt de symboliek in het spel. Voor kiezers die nog geen besluit hebben genomen telt op 22 september ook het onderbuikgevoel. Dan herinnert men zich de gebaren, en niet zozeer alle argumenten die over het pensioenbeleid zijn uitgewisseld.

  2. Hoe Steinbrück en Merkel gezien willen worden
    In de laatste fase van de verkiezingscampagne vertrouwt de SPD op een poster in Obama-stijl: Steinbrück glimlacht in een mensenzee vol rode vlaggen. Op Facebook post zijn team massaal kiekjes van de kanselierskandidaat: Steinbrück met een Dönerspieß (een Turkse lekkernij), Steinbrück met een fladderende vredesduif, Steinbrück met een zonnehoed tijdens het wandelen. Op de website van de SPD poseert hij met een gelukzalige glimlach temidden van een groep vrouwen.
    De CDU zet al zijn geld op haar hoofdrolspeelster. Zij valt slechts zeer zelden uit haar rol. Een snapshot uit de verkiezingsstrijd, door een regionale krant op internet gezet, toont de bondskanselier in een schalkse bokshouding. Maar frivoliteiten als deze zijn een uitzondering. De Bondskanselier speelt op zeker.

  3. Hoe Steinbrück en Merkel gehoord willen worden
    Duidelijke taal tegenover de consensus-kanselier, dat is de strategie van de SPD. Als Merkel zegt: “Veel salarissen zijn gewoonweg niet in orde”, zegt Steinbrück: “Ik zal als bondskanselier onmiddellijk een wettelijk minimumloon van 8,50 euro invoeren”.
    Bezonnen tegenover overdonderend: “Het juiste is niet altijd datgene wat luidkeels wordt geëist”, zegt de bondskanselier in een campagnespotje van de CDU. De strategen van Steinbrück kozen daarentegen voor een citaat uit een dit voorjaar afgenomen interview: “Ik zeg wat ik denk, en ik doe wat ik zeg”.

    Nieuwsbrief in het Nederlands
  4. Conclusie: beiden hebben een presentatieprobleem
    Merkel jaagt niemand op stang met haar “Dat moeten we nog eens gedetailleerd bekijken”. In de esthetiek van haar verkiezingscampagne blijft zij steeds in de ‘comfortzone’ en neemt ze nooit risico's. Deze volledige controle is echter niet altijd vol te houden. Als er echt om een mening wordt gevraagd, zoals bijvoorbeeld over het homohuwelijk, komt ze in de problemen – live en voor iedereen zichtbaar.
    De talrijke “Ik wil dit en dat”-eisen van Steinbrück maken daarentegen een overtrokken indruk. Zelfs als hij een verkiezingszege in de wacht zou weten te slepen, is een regering geen solo-voorstelling. Uit de middelvinger-pose blijkt bovendien dat Steinbrück niet goed weet wie hij wil zijn. De laatste tijd had hij juist enorm zijn best gedaan om op affiches, tijdens spreekbeurten en voor de televisiecamera’s naar de gunst van het publiek te dingen. De agressieve Peer met zijn opgestoken middelvinger past helemaal niet bij dit charme-offensief. Veel kiezers zou hij daarmee wel eens in verwarring kunnen achterlaten.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp