Samen sterker voor een goedkopere rekening

Sinds 1 januari 2003 kunnen alle elektriciteitsconsumenten in Spanje hun eigen distributeur kiezen. Dat was het begin van een lang liberalisering van de energiesector, een proces dat nog niet is voltooid. In theorie had dit tot goedkopere energierekeningen moeten leiden. De hoop was dat de concurrentie tussen de diverse bedrijven, zoals ook op de telefoniemarkt was gebeurd, tot betere aanbiedingen voor de klanten zou leiden.

Tien jaar later is dit niet alleen geen werkelijkheid geworden, maar zijn de rekeningen juist omhoog gegaan. Volgens een onderzoek van de Organisatie van Consumenten en Gebruikers (OCU) zijn de elektriciteitsrekeningen sinds 2007 gemiddeld met 60 procent gestegen. En uit statistieken van Eurostat blijkt dat de Spanjaarden in Europa de op twee na hoogste elektriciteitsrekeningen hebben.

De consumenten beginnen zich te roeren. Gisteren heeft de OCU een initiatief gelanceerd om gezamenlijk elektriciteit in te kopen, teneinde de energierekeningen omlaag te krijgen. Haar voorstel, dat in Europa verscheidene precedenten kent, is het creëren van een grote groep consumenten die op grote schaal elektriciteit inkoopt en rechtstreeks met de distributeurs over de prijs onderhandelt. In theorie zouden de rekeningen daardoor moeten dalen: hoe meer energie er wordt ingekocht, des te lager de prijs.

Tot 14 oktober kan iedereen, of hij of zij nu wel of geen lid is van de OCU, zich aansluiten bij deze groep, via een webpagina. Twee dagen later zal de organisatie een veiling organiseren, waaraan alle distributeurs die stroom willen leveren aan deze groep klanten kunnen deelnemen. Het bedrijf dat de laagste prijs biedt, wint. De naam van het winnende bedrijf zal dan op 4 november worden bekendgemaakt. Er kunnen twee winnaars zijn, als wordt besloten eveneens een bod te aanvaarden voor elektriciteit gebundeld met gas, en iedere klant zal de details te horen krijgen van de besparingen die worden verwezenlijkt. Als het bod aanvaardbaar is, moet de klant het formeel accepteren en kan de distributeur het contract sluiten.

Het tarief kan alleen maar beter zijn

[[Diverse Europese consumentenorganisaties hebben al soortgelijke initiatieven genomen, sommige met groot succes]]. In Nederland, waar het vorig jaar werd gelanceerd door de Consumentenbod, sloten 52.000 consumenten zich bij het plan aan. Ieder van hen kon daardoor op jaarbasis 277 euro besparen. In België meldden 152.000 mensen zich aan voor een initiatief van Test-Achats. Ze hoefden daardoor 130 euro minder voor hun elektriciteit en 435 euro minder voor hun gas te betalen. In Groot-Brittannië slaagde de organisatie Which? erin een gemiddelde besparing van 258 euro voor 285.000 mensen te realiseren, terwijl in Portugal de DECO kortingen tussen de 25 en de 80 euro wist te bedingen voor bijna 60.0000 klanten.

Antonio Arranz, hoofdtechnicus energie bij de OCU, aarzelt om een schatting te geven van de potentiële besparingen in Spanje. “Het zal afhangen van het aantal mensen dat zich voor het initiatief opgeeft en van het profiel daarvan”, zegt hij. Hij voegt er echter aan toe dat de meesten die zich opgeven een beter tarief zullen krijgen dan ze nu hebben. Volgens zijn berekeningen “zijn er klanten die denken dat ze op de vrije markt een goede deal hebben gesloten, terwijl ze 25 procent méér dan het reguliere tarief betalen”.

Hij hoopt nu dat de bedrijven positief zullen reageren en bereid zullen zijn aan de veiling deel te nemen en aantrekkelijke tarieven te bieden. Endesa, een van de vijf grote bedrijven die de Spaanse markt domineren, heeft meegedaan aan de veiling in Portugal en die gewonnen, maar nog niet beslist of het aan de veiling van de OCU zal deelnemen.

De Nationale Vereniging voor Besparingen en Energie-efficiëntie (Anae), die is opgericht om energieconsumenten bijeen te brengen en de rekeningen voor water en licht omlaag te krijgen, probeert al ruim een halfjaar een soortgelijk voorstel in elkaar te zetten. “De precedenten in Duitsland, Groot-Brittannië en onlangs nog in Portugal hebben ons aangemoedigd om ook te proberen ons tegen het systeem te weren. We hebben al het groene licht gekregen van de Nationale Energie Commissie en wachten af wat de industrie gaat zeggen”, verklaart woordvoerder Francisco Valverde. Er is nog geen lanceringsdatum afgesproken.

“Dit zijn voorstellen die een paar euro verschil betekenen, maar niet tot de kern van de zaak doordringen. Ik zie er niet zo veel van komen, omdat het probleem van het Spaanse elektriciteitssysteem niet in de distributeurs schuilt, maar in de hele opzet van het systeem”, zegt Jorge Fabra, voorzitter van Economen Tegen de Crisis, de vroegere voorzitter van Red Eléctrica de España, en de voormalige adviseur van Spanje's Nationale Energiecommissie.

Oproep tot burgerlijke ongehoorzaamheid

Volgens Fabra is het Spaanse systeem een Toren van Babel die moeilijk te doorgronden is en die grote diagnosefouten produceert. “Het voornaamste probleem is niet dat er geen concurrentie is tussen de distributeurs, maar dat het systeem geen onderscheid maakt tussen de verschillende soorten stroom: elektriciteit uit waterkracht- of kerncentrales is goedkoper dan elektriciteit uit kolen- of gascentrales. Maar alle elektriciteit wordt tegen dezelfde prijs verkocht. Dat betekent dat sommige mensen veel meer geld verdienen dan nodig is”, legt hij uit. “*Maar geen van de hervormingen die tot nu toe door verschillende regeringen zijn doorgevoerd, hebben hier iets aan kunnen doen. Er zijn veel zakelijke belangen mee gemoeid”, vervolgt hij.

De distributiebedrijven wijten het gebrek aan aantrekkelijke aanbiedingen aan de lage marges waarmee zij moeten werken, omdat het vaste onderdeel van de tarieven – dat door de overheid wordt bepaald – voor iedereen hetzelfde is. Zij kunnen alleen maar besparen op de administratie-, personeels- en managementkosten.
De groene energiecoöperaties – distributeurs die op de markt zijn verschenen terwille van consumenten die duurzame energie willen – willen tevens de spelregels veranderen.

Deze zomer hebben zij op dat vlak een grote stap voorwaarts gezet. In het besef dat de overheid elektriciteit wil belasten die thuis voor eigen gebruik wordt opgewekt met behulp van zonnepanelen en windmolens, roepen zij op tot burgerlijke ongehoorzaamheid om hun model te verdedigen. El País heeft een half dozijn van deze groene distributeurs geteld. Volgens hun vertegenwoordigers groeien ze snel en bieden ze goede prijzen.