Nieuws Oostelijk Partnerschap

EU moet klare taal spreken tegen oosterburen

Na het mislukken van het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne, kan de EU het zich niet veroorloven het vertrouwen van de andere landen van het Oostelijk Parnerschap te verliezen. De EU moet daarom bij de top in Vilnius duidelijke taal spreken jegens Georgië en Moldavië.

Gepubliceerd op 27 november 2013 om 16:28

Wanneer hebben demonstranten voor het laatst zo enthousiast met de vlag van de Europese Unie lopen zwaaien? In de jaren vijftig, aan de Duits-Franse grens? In 1989 en later, bij de 'fluwelen' revoluties van Boekarest tot Tallinn? Maar nu dus ook tijdens betogingen in Oekraïne en een paar weken geleden in Moldavië. Daar is “Europa” nog een synoniem voor “hoop”. Om het preciezer te zeggen: voor welvaart, zekerheid en vrijheid – drie zaken die iedereen dierbaar zijn.
De demonstraties in Moldavië waren uitingen van vertrouwen, maar die in de Oekraïense steden van treurnis en van woede. Aanstaande vrijdag zal de Europese Unie op een topconferentie in Litouwen, dat momenteel voorzitter van de EU is, de balans opmaken van een project waarvan de naam tot nu toe meer belooft dan er in werkelijkheid heeft plaatsgevonden: het Oostelijk Partnerschap. Dat had ten doel de Oost-Europese staten dichter naar de EU toe te trekken. Rusland had meteen al voor de eer bedankt. Van de republieken in de Kaukasus hield het grondstoffenrijke, autoritair geregeerde Azerbeidzjan afstand tot het project, en nu ook het sterk op Rusland aangewezen Armenië, evenals het dictatoriale Wit-Rusland.

Civiele samenleving

Met de overige drie staten – Oekraïne, Georgië en Moldavië – heeft de EU onderhandeld over associatie-akkoorden. Dit zijn gedetailleerde verdragen, die voorzien in een harmonisatie van de rechtssystemen (waarbij de oostelijke buurlanden zich moeten aanpassen aan de westelijke staten), in het waarborgen van democratie en markteconomie, en in het introduceren van meer vrijhandel en minder importtarieven. Daar kan toch niemand bezwaar tegen maken? Dat blijkt dus tegen te vallen. Het lijkt er meer op dat een oude wijsheid weer eens bewaarheid wordt: de vroomste kan niet in vrede leven als dit de kwaadaardige buurman niet bevalt (Schiller).
[[Welvaart, zekerheid en vrijheid in de buurlanden: dat zou toch wel het laatste zijn waar het onder Vladimir Poetin sterker geworden Rusland op zit te wachten]]. Ongecompliceerde geesten zouden bij de speurtocht naar een verklaring hiervoor op een Russisch spreekwoord kunnen stuiten: Als twee boeren naast elkaar wonen, en de een heeft een koe en de ander niet, wat zou de armere buur dan wensen? Dat de koe van de rijkere boer verhongert natuurlijk. Rusland wil verhinderen dat in zijn onmiddellijke nabijheid afwijkende staats- en maatschappijmodellen ontstaan, of misschien wel – god verhoede het – een zelfbewuste civiele samenleving. In twee op korte termijn belegde ontmoetingen heeft Poetin de Oekraïense president Victor Janoekovitsj blijkbaar met de knoet en de stroopkwast geconfronteerd. Nu zit de Europese Unie met de gebakken peren: vorige week donderdag is Oekraïne, de grootste pro-Europese staat, uit het traject gestapt dat naar een associatieverdrag moest leiden.

‘Bvroren’ conflicten

Het klinkt paradoxaal, maar de komende tijd zal de politieke kundigheid van de EU jegens haar oostelijke buurstaten zich in Moldavië en Georgië moeten bewijzen. Kan daar iets worden bereikt? Beide staten willen in Vilnius hun akkoorden met de EU paraferen, wat de laatste stap zou zijn vóór de ondertekening. In Moldavië zijn Europese politici als nooit tevoren opgetreden als vroedvrouw bij de geboorte van regeringen die de EU goedgezind zijn. Maar over een half jaar zijn er Europese verkiezingen en nog een half jaar later zijn er verkiezingen in Moldavië zelf. Als het elan van de EU te wensen overlaat, en als de Moldaviërs niet op een of andere manier – bijvoorbeeld door de afschaffing van de visumplicht – een duidelijk signaal krijgen, kunnen de communisten die verkiezingen winnen.
Overigens kampen beide landen met 'bevroren' conflicten: Georgië omdat Russische troepen een derde van het land bezet houden, Moldavië omdat door Rusland gesteunde separatisten op een strook land er een eigen 'staat' [Transnistrië] op na houden. Maar dat mag er niet toe leiden dat de geschiedenis stilstaat: natuurlijk kunnen beide landen worden gestabiliseerd en tot de EU toetreden. Het gaat tegenwoordig niet zozeer om het lidmaatschap van die club, maar om handel en verkeer – om dat wat belangrijk en realistisch is. Dat de EU-lidstaat Cyprus in tweeën is gedeeld, zijn we ook al weer bijna vergeten; intussen is die tweedeling bijna permanent geworden.
[[Het alternatief? Dat zou zijn dat zich om Rusland heen opnieuw een soort imperium zou vormen]], zij het met aanzienlijke verschillen ten opzichte van de vroegere Sovjet-Unie. Destijds moest Moskou de Europese satellietstaten, om ze rustig te houden, een hogere levensstandaard gunnen dan de Russen. Dat zou deze keer anders zijn: de nieuwe satellieten zouden een uiteengerafelde zone van armoede en instabiliteit mogen zijn, die miljoenen zwartwerkers de wereld in sturen voor de bouw van nieuwe kantoortorens, van Moskou tot Madrid. En hun vrouwen thuis zouden de verbleekte Europese vlaggen dan vroeg of laat in de vuilnisbak gooien.

Tegenargument

Nieuwsbrief in het Nederlands

Laten we geen pressie uitoefenen op onze oostburen

“Laten we eerlijk zijn: niet alleen het beleid vanuit Moskou, maar ook programma’s als het Oostelijk Partnerschap hebben bijgedragen tot geopolitiek getouwtrek”, meent de Belgische onderzoekster Ria Laenen in De Standaard. Ze verwijst naar de presidentsverkiezingen in Georgië die afgelopen oktober waren gewonnen door Giorgi Margvelashvili en schrijft dat “het vaststaat dat er een eind komt aan de onvoorwaardelijk pro-Westerse koers van Georgië zoals we die onder Saakasjvili hebben gezien” . Maar dat is niet per se een negatieve ontwikkeling:

In plaats van ons blind te staren op de toenemende assertiviteit waarmee Rusland de Euraziatische landen binnen de invloedssfeer probeert te houden of opnieuw te brengen, moeten we vooral beseffen dat het hoog tijd is om de boodschap die wij vanuit de EU naar deze landen sturen te herbekijken. [...] Dwingen we hen een keuze te maken tussen Moskou en Brussel? [...] Met deze verkiezingsuitslag geeft de Georgische bevolking aan dat ze een normalisatie van de relaties met grote buur Rusland wil. [...] Een eerste stap die moet worden gezet, is toegeven dat de EU ook geopolitieke of beter nog, geo-economische interesses heeft in deze landen, in de eerste plaats omdat ze olie en gas produceren - zoals in Azerbeidjzan - of, - zoals in Georgië - een cruciale rol spelen als transitland op de pijpleidingroutes.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp