Kies een taal
Sinds het begin van dit jaar hebben duizenden Hongaren uit Roemenië stappen ondernomen om de Hongaarse nationaliteit te verkrijgen. Een van de eerste aanvragers was de Hongaars-Roemeense dissident László Tőkés, wiens arrestatie in 1989 de aanzet vormde tot de Roemeense Revolutie, die een einde maakte aan het bewind van Nicolae Ceauşescu. Zijn voorbeeld kan worden gevolgd door Hongaren uit Slowakije, uit de Servische regio Vojvodina en uit de oblast Transkarpatië, in het westen van Oekraïne. Deze operatie kan Boedapest tot wel 2,5 miljoen nieuwe burgers opleveren, uitgaande van het geschatte aantal burgers waaruit de Hongaarse minderheid in de buurlanden bestaat.
De menselijke factor is een kostbare troef geworden
De lancering op 1 januari van "operatie paspoort" verliep vrijwel onopgemerkt, omdat hij overschaduwd werd door andere omstreden maatregelen van de Hongaarse premier Viktor Orbán. En dat is jammer, want het gaat hier om niets minder dan een georganiseerde bevolkingsroof uit de buurlanden, zoals je eerder in de middeleeuwen kunt verwachten dan in een ontwikkelde, postindustriële samenleving.
Nu de bevolkingsomvang in Europa drastisch terugloopt, is de menselijke factor een kostbare troef geworden. Iedere werknemer die een extra steentje bijdraagt aan het bbp en het ontstane bevolkingstekort aanvult, is een potentiële factor voor economische groei. De landen die een actief beleid voeren om burgers aan te werven, hebben allemaal te kampen met een geboortecijfer dat lager is dan het Europese gemiddelde van 1,5 geboorten per vrouw: in Hongarije en Roemenië ligt het geboortecijfer op 1,3 en in Spanje op 1,4 geboorten. Dat komt niet in de buurt van de 2,1 geboorten per vrouw die nodig zijn om de generaties te kunnen vernieuwen.
Omdat deze landen afgeschrikt worden door de slechte ervaringen van West-Europese landen met een moeizame integratie van immigranten met een sterk afwijkende culturele achtergrond, gooien zij het met hun immigratiebeleid over een andere boeg. Het doel is niet langer om simpelweg arbeidskrachten aan te trekken; van belang is dat deze nieuwe burgers worden gezocht onder landgenoten die door de loop van de geschiedenis verspreid zijn geraakt over andere landen, maar die in hun voorkomen en gedragingen nog altijd dicht bij hun land van herkomst staan.
Ook Boedapest roept zijn landgenoten op om terug te keren
In mei 2010 heeft het Hongaarse parlement vrijwel unaniem een nieuwe burgerschapswet aangenomen. Sinds 1 januari kan iedereen - met uitzondering van ex-delinquenten - die zijn Hongaarse afkomst kan aantonen vanwege zijn ouders of grootouders en die Hongaars spreekt, aanspraak maken op de Hongaarse nationaliteit. Deze nieuwe Hongaren krijgen echter geen stemrecht of sociale rechten, tenzij ze zich daadwerkelijk in Hongarije vestigen.
Boedapest is niet de eerste hoofdstad die zijn landgenoten oproept om terug te keren. Dit beleid werkt ook heel goed in Roemenië. Daar is sinds 2009 een wet van kracht die alle nakomelingen van burgers van de Roemeense Staat van vóór de Tweede Wereldoorlog het recht op de Roemeense nationaliteit biedt. Nadat Roemenië lid was geworden van de Europese Unie, hebben ruim een miljoen Moldavische burgers (want om hen gaat het vooral bij deze Roemeense wet) een verzoek om een Roemeens paspoort ingediend. Dat is maar liefst een kwart van de bevolking van Moldavië.
In deze context komt de verre herinnering weer boven aan de huurlegers die zich tot de achttiende eeuw ten noorden van de Karpaten ophielden en die door de Hongaarse magnaten werden ingezet met als enige missie om mensen te roven. Hele dorpen werden daarbij geplunderd. De bevolking werd als vee naar het zuiden gedreven en op Hongaars grondgebied samengeperst. In het noorden ging men op dezelfde manier te werk.
Tijdens de oorlog tussen Rusland en het Pools-Litouwse Gemenebest [de federale republiek die in 1569 ontstond door samensmelting van het Koninkrijk Polen en het Grootvorstendom Litouwen en die tot 1795 standhield] werd rond de jaren 1650 bijna driekwart van de Litouwse boeren door Russische troepen ontvoerd en vervolgens gedeporteerd naar de binnenlanden van Rusland om het land te ontwikkelen. Tegenwoordig gaat het nog net zo, met als enige verschil dat het officiële discours en de methode (gelukkig) veranderd zijn.
Paspoortbeleid om schaamte uit te wissen
Hongarije en Roemenië laten zich in de eerste plaats leiden door nationalistische motieven. De Hongaren gebruiken hun paspoortbeleid om de schaamte uit te wissen van het Verdrag van Trianon uit 1920, waarbij Hongarije driekwart van zijn oorspronkelijke grondgebied kwijtraakte. De Roemenen willen met hun aanpak het verlies van Bessarabië (het huidige Moldavië) compenseren, dat in 1940 door de Sovjet-Unie werd ingelijfd.
Spanje streeft er met het aantrekken van nieuwe burgers eveneens naar om onrecht uit de geschiedenis te herstellen. Hierbij is de redenering echter heel anders dan bij de Hongaren en de Roemenen. In 2008 zorgde de socialistische regering van José Luis Zapatero ervoor dat er een wet werd aangenomen die alle nakomelingen van Spaanse burgers die het land tijdens de Spaanse Burgeroorlog of vanwege de onderdrukking van de Franco-dictatuur waren ontvlucht, recht op een Spaans paspoort geeft. Tot op heden hebben ongeveer een half miljoen mensen een Spaans paspoort verkregen waaronder afstammelingen van Spaanse vluchtelingen, die uit Cuba, Argentinië en andere Latijns-Amerikaanse landen komen.
Anders zullen de Vietnamezen het bevolkingstekort aanvullen
In Polen is nog niet erg enthousiast gereageerd op deze trend. Wij beschikken niettemin over een potentieel reservoir aan Polen in de oostelijke buurlanden, waaruit we zouden kunnen putten, terwijl we net als de andere Europese landen worstelen met de bevolkingskrimp. In de jaren 90 werden de Polen gestimuleerd om naar hun vaderland terug te keren. Ook werden er werknemers aangetrokken met een zogeheten Karta Polaka [een officieel document dat in 2007 bij wet in het leven is geroepen en dat bevestigt dat de houder ervan tot het Poolse volk behoort, ook al heeft hij geen Poolse nationaliteit of verblijfsvergunning]. Dit weegt echter niet op tegen de maatregelen die door Hongarije, Roemenië en Spanje zijn genomen. Als wij geen Polen of Oost-Slavische bevolkingsgroepen willen aantrekken die dezelfde achtergrond hebben als wij, dan komen er wel Vietnamezen om ons bevolkingstekort aan te vullen. De keuze is aan ons.
