Kies een taal
In de eerste plaats beleeft de Europese Unie ongetwijfeld de diepste identiteitscrisis uit haar geschiedenis. Niemand weet meer waartoe de Unie eigenlijk dient. Moet zij landen verenigen, zodat er nooit meer oorlog op het continent zal komen en zij gezamenlijk op het internationale toneel kunnen optreden (zoals de grondleggers van de Europese eenwording nastreefden)? Moet zij door economische samenwerking op een gemeenschappelijke markt voor betere ontwikkelingskansen zorgen (wat de Britten vandaag de dag eisen)? Moet zij een Europese supermacht opbouwen (wat de voorvechters van een federatie willen)? Of moet zij wellicht slechts bepaalde taken van de afzonderlijke staten overnemen, terwijl de werkelijke macht in handen van de nationale regeringen blijft (wat de tegenstanders van een almachtig Brussel verlangen)?
In de tweede plaats hebben de verkiezingen niet geleid tot serieuze debatten over de huidige en toekomstige vorm van de Europese Unie. De discussie werd door radicale partijen gekaapt, die ten strijde zijn getrokken tegen arbeidsplaatsen stelende migranten, de spilzucht van de Europese Commissie, de euro-kolchozen (megaboerderijen) en de rechten van homoseksuelen. Achter deze slogans gaan weliswaar echte problemen schuil, tegenwoordig zouden we ons toch met belangrijker zaken moeten bezighouden.
In de derde plaats – en dat is het belangrijkste punt – lijkt de toekomst van de EU de Europese landen nauwelijks te interesseren. Tot nu toe heeft zich geen echt “Europees volk” gevormd, en de meeste Europeanen zien de Unie slechts als een onbeduidend aanhangsel van de eigen nationale staat en niet als een instelling die grote betekenis heeft voor hun toekomstige welvaart en veiligheid.
Fleet in being
Ondanks deze diepe crisis is Europa nog niet verdwenen. Het beïnvloedt ons leven en het lot van de wereld. Lord Torrington, een Britse admiraal uit de 17e eeuw, was de vader van het strategische concept van de 'bestaande vloot' (fleet in being). Als de marine van een land te zwak is om de vijand aan te vallen en te verslaan, maar de heerschappij op zee niet wil afstaan, moet zij in de havens blijven, maar bereid zijn uit te varen zodra de omstandigheden zijn veranderd. Op deze manier kan ook een zwakke vloot louter door zijn aanwezigheid eenvoudigweg de handen van de vijand binden.
Wie weet, wellicht staan we momenteel voor een “Europe in being”. De Unie heeft geen gemeenschappelijke energiestrategie, maar alleen al de mogelijkheid dat zo'n strategie er zou kunnen komen brengt de Russen ertoe miljardenverliezen te aanvaarden en de Chinese prijs voor gasleveranties te accepteren. Europese staten mogen xenofobe aanvallen tolereren en riskante verklaringen doen uitgaan, het Europees recht verbiedt schendingen van de principes van de gemeenschappelijke markt. Minister-presidenten kunnen dan wel bedrijven verbieden in het buitenland te investeren, deze ondernemingen blijven toch profiteren van de kansen die de Europese integratie hen biedt.
En op een dag zullen we opnieuw discussiëren over de rol, de betekenis en de werking van de Europese Unie. Ook in Polen.
