Kies een taal
We moeten toegeven dat neoliberale (contra-)hervormers kwaliteiten bezitten die we niet altijd zien bij hun tegenstanders: ze weten wat ze willen en wat er nodig is om dat te bereiken, ze zijn geduldig en laten zich niet uit het veld slaan. Opnieuw is de Europese Unie verantwoordelijk voor een deel van de actie.
Lissabonstrategie: bijna geen enkel doel is verwezenlijkt
We herinneren ons allemaal de Lissabonstrategie nog wel die in 2000 werd gelanceerd en die tot doel had om van de Europese Unie "de meest concurrerende en dynamische kenniseconomie van de wereld in 2010 te maken". Doelstellingen van deze strategie waren destijds innovatie, "sociale cohesie" en werkgelegenheid.
Bijna geen enkel doel is verwezenlijkt, hoewel de arbeidsparticipatie tegen de verwachte 70 procent loopt (van de bevolking tussen 20 en 64 jaar). De uitgaven voor onderzoek en ontwikkeling zijn echter nauwelijks gestegen en blijven ver achter bij het doel, namelijk 3 procent van het bbp. Op het terrein van de sociale cohesie kunnen we volstaan met de vaststelling dat het risico op armoede is gestegen (na sociale veranderingen).
Deze middelmatige balans heeft de Commissie er echter niet van weerhouden om het creëren van 18 miljoen banen in de Europese Unie volledig toe te schrijven aan de Lissabonstrategie. Dit getal zou in werkelijkheid echter slechts de stijging van het aantal banen in Europa tussen 2000 en 2008 weergeven. Het was dus een beetje overmoedig van de Commissie om de totale stijging toe te schrijven aan de Lissabonstrategie. Overigens ging het bij de helft van deze banen om deeltijdbanen.
Grappig detail in dit verhaal is dat de inspiratie voor deze Lissabonstrategie afkomstig was van universiteiten die over het algemeen als ‘links’ werden bestempeld en dat de strategie oorspronkelijk ook door ‘linkse’ regeringen werd uitgevoerd.
Politieke en ideologische bron voor nationale spelers
Vanaf het begin was de opzet van de strategie echter zo slecht dat het kinderspel zou zijn geweest voor de commissie Barroso om de beweging weer op te pakken en te transformeren van een vriendelijke, sociaaldemocratische tendens in een structureel hervormingsprogramma, gebaseerd op het neothatcherisme.
Overigens heeft de Lissabonstrategie op zich slechts een zwak effect gehad op de structurele hervormingen die in verschillende landen zijn doorgevoerd, waarbij deze hervormingen bovendien vaak het resultaat waren van politieke compromissen van hoofdzakelijk nationale aard. Toch heeft de strategie een rol gespeeld als politieke en ideologische bron, waaruit nationale spelers konden putten.
Het ‘intelligente’ vervolg op het verhaal
Het vervolg op het verhaal wordt Europa 2020 genoemd, "een strategie voor een intelligente, duurzame en inclusieve groei". Over 10 jaar wordt heel Europa geacht ‘intelligent’ te zijn: dat geldt uiteraard voor de groei en de economie, maar ook voor de regelgeving, specialisatie, huizen, netwerken, het verkeersbeleid… Bovendien wordt alles ook duurzaam geacht: de economie, de groei…
Verder zijn er weinig verrassingen: de doelstelling voor de arbeidsparticipatie wordt op 75 procent gesteld, een industrieel beleid heeft tot doel om “de omgeving van bedrijven” te verbeteren, een “intelligente” regelgeving, die uiteraard de "administratieve lasten waar bedrijven nu onder gebukt gaan" dient te verminderen, het verdiepen van de gemeenschappelijke markt, met name dankzij de ‘dienstenrichtlijn’ (oorspronkelijk de Bolkestein-richtlijn) en meer in het algemeen de herbevestiging dat concurrentie (lees: deregulering, privatisering, ontmanteling van overheidsdiensten) goed is voor groei en innovatie, wat overigens twijfelachtig blijft.
Kortom, niets nieuws. Zoals blijkt uit de Corporate Europe Observatory is de inspiratie voor Europa 2020 gedeeltelijk afkomstig uit een rapport dat door de Europese werkgeverslobby werd opgesteld: "ERT’s Vision for a competitive Europe in 2025".
Wat daarin wel nieuw is, betreft het bestuur van het geheel en dient te worden begrepen in samenhang met een recente innovatie op dit terrein: het Europese semester voor economische beleidscoördinatie, waarbij de nationale begrotingen ter controle moeten worden voorgelegd aan de Commissie en de Raad, voordat ze door nationale parlementen mogen worden aanvaard.
De "begrotingsdiscipline" en de structurele hervormingen worden op deze wijze samengevoegd in een "sterker bestuur": "Het weer gezond maken van de begrotingen en de financiële levensvatbaarheid op de lange termijn moeten hand in hand gaan met belangrijke structurele hervormingen, voornamelijk op het gebied van pensioenen, gezondheidszorg, sociale voorzieningen en onderwijs” (Europa 2020, pagina 28).
Op het gebied van structurele hervormingen kan er niets dwingend worden doorgevoerd, maar er worden wel nieuwe politieke bronnen beschikbaar gesteld aan nationale spelers die de neoliberale weg willen bewandelen. Als we ons systeem van sociale voorzieningen willen behouden, kunnen we beter zorgen voor ‘gezonde’ overheidsfinanciën .
