Katowice (Polen), juli 2008. Een bijeenkomst van Silezische separatisten.

Sileziërs willen autonomie

De Sileziërs hebben hun eigen taal en een lange gemeenschappelijke geschiedenis en wonen in een van de welvarendste regio's van Polen. Hun eis om autonomie te verkrijgen, klinkt steeds luider.

Gepubliceerd op 31 maart 2011 om 15:44
Ahorcado  | Katowice (Polen), juli 2008. Een bijeenkomst van Silezische separatisten.

Tijdens het laatste congres van de onafhankelijkheidsbeweging van Silezië in Katowice hing een sfeer van overwinning. In het gebouw waar tijdens het interbellum de autonome regionale regering en parlement verblijf hielden, waren honderddertig afgevaardigden aanwezig, van wie sommigen zich in traditionele kledij hadden gestoken.

"Wij willen autonomie, niet omdat we een probleem met de rest van Polen hebben, maar omdat we ervan overtuigd zijn dat we dan beter onze rechten kunnen verdedigen en de publieke gelden kunnen beheren. Voor ons betekent autonomie geen stap terug. Integendeel, het is de toekomst, een middel om de politieke crisis op te lossen waar moderne Europese natiestaten nu middenin zitten", stelt Piotr Długosz, een 32-jarige aanhanger van de onafhankelijkheidsgedachte.

Nationalisten voeren boventoon in regio

Pas na de onverwachte overwinning van de onafhankelijkheidsbeweging bij de regionale verkiezingen vorig najaar is Warschau tot het besef gekomen dat het een probleem heeft met dit gebied aan de grens met Tsjechië. Omdat de Sileziërs ruim een tiende van de Poolse bevolking uitmaken [ofwel ongeveer vier miljoen mensen, red.], heeft dit electorale succes de politieke elite in de hoofdstad enigszins verontrust.

Toch vormt de Silezische regio in Polen en dan vooral het geïndustrialiseerde deel dat rijk is aan grondstoffen, al twintig jaar een potentieel struikelblok voor politici.

Nieuwsbrief in het Nederlands

"De politici die na de val van de communistische dictatuur het nieuwe Polen hebben opgebouwd, waren er net als de communisten vóór hen van overtuigd dat een multi-etnisch land minder stabiel is dan een nationale eenheidsstaat. Daarom deden en handelden zij alsof de Sileziërs niet bestonden", zegt Marek Plura, afgevaardigde van het Burgerplatform (de partij van premier Donald Tusk) in het Poolse parlement. Deze politicus is voor de emancipatie van Silezië, maar tegen autonomie.

"Ruch Autnomii Śląska [Beweging voor autonomie van Silezië] heeft veel voor alle Sileziërs gedaan", vervolgt hij. "Dankzij deze beweging kunnen we opnieuw trots zijn op onze Silezische identiteit. Ook heeft zij de discussie over onze geschiedenis en onze taal in gang gezet." Het lijkt erop dat hij deze bijeenkomst niet alleen bijwoont vanwege het Silezische karakter van de beweging maar ook om te proberen de radicaliteit van de RAŚ af te zwakken. Maar tijdens het congres blijkt al snel dat de Sileziërs zich niet zo gemakkelijk laten temmen.

Jonge en hoogopgeleide militanten

Jerzy Gorzelik, geboren in 1971, staat aan het hoofd van de onafhankelijkheidsbeweging. Een van zijn grootouders heeft deelgenomen aan de opstanden in de jaren 1919-1921, toen de Sileziërs, die destijds bij Duitsland hoorden, voor onafhankelijkheid streden.

Deze doctor in de kunstgeschiedenis heeft helemaal niet de trekken van een charismatisch leider. Hij lijkt meer op een bescheiden man met een voorkomen dat precies past bij het beeld dat we van een universitair hoogleraar hebben. Je zou zeker niet verwachten dat hij leiding geeft aan een separatistische beweging.

"Autonomie is ons belangrijkste programmapunt en daar zullen we nooit afstand van doen", zegt hij stellig, wanneer ik hem vraag of het moment niet gekomen is om zich wat gematigder op te stellen, nu zijn beweging deel uitmaakt van de regionale regering.

"Het enige wat we met Warschau gemeenschappelijk willen houden, is defensie, een buitenlands beleid, een munt en een nationale infrastructuur. De rest, vooral de belastingen, moet onder de bevoegdheid van de autonome regering vallen." Dat de Sileziërs zelf de opbrengsten van de lokale belastingen willen beheren, komt deels omdat hun regio een van de welvarendste in Polen is, erkent hij.

Zij financieren de arme regio's aan de grens met Oekraïne en uiteraard leveren zij ook de middelen voor de hele nationale bureaucratie. "Maar begrijp me goed, wij zijn niet van plan ons af te keren van het systeem van solidariteit met de andere regio's in Polen. Wij willen boven alles dat de overdracht van gelden naar deze regio's en trouwens ook naar de nationale schatkist op transparante wijze plaatsvindt. Momenteel verdwijnt ons geld in een zwart gat."

Tsjechische Sileziërs minder luidruchtig

"Het is op zijn minst vreemd dat de Tsjechen totaal niet geïnteresseerd zijn in wat er aan hun grens gebeurt. Toch bezitten zij een deel van het grondgebied van het historische Silezië en zijn ze belangrijke buren voor ons", stelt een afgevaardigde met verbazing vast. Hij is bijzonder onder de indruk van het feit dat de adelaar van Silezië een plek heeft in het nationale wapen van Tsjechië en vraagt zich af hoe de Tsjechische Sileziërs dat voor elkaar hebben gekregen. Het kost mij enige moeite hem uit te leggen dat de Tsjechische Sileziërs, in tegenstelling tot hun Poolse volksgenoten, geen enkele vorm van emancipatie ambiëren.

Jerzy Gorzelik vindt dat Silezië uiterlijk in 2020 de onafhankelijkheidsstatus moet krijgen, onder dezelfde voorwaarden als zeventig jaar geleden. Toen had de autonome Silezische regering haar eigen begroting en stelde zij haar eigen heffingen en belastingen evenals enkele wetten vast. En dat is precies wat de Sileziërs nu ook graag willen.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp