Nieuws Verenigd Koninkrijk
Voor het ‘huwelijk van de eeuw’ zijn veel William en Kate gadgets op de markt gebracht zoals deze speciale placemat.

The Windsors forever

Irrationeel, sentimenteel, absurd… De Britse monarchie heeft niet alleen de twintigste eeuw overleeft, het koningshuis is nog steeds de spil van de samenleving, stelt met verbazing de traditionele krant the Daily Telegraph daags voor het huwelijk van de toekomstige koning William.

Gepubliceerd op 28 april 2011 om 14:08
Voor het ‘huwelijk van de eeuw’ zijn veel William en Kate gadgets op de markt gebracht zoals deze speciale placemat.

Bijna precies honderd jaar geleden kwamen de gekroonde hoofden van Europa in Londen bijeen voor de kroning van George V, grootvader van de huidige Britse koningin. Ondanks de pracht en praal waarmee die gebeurtenis gepaard ging, waren veel kritische toeschouwers ervan overtuigd dat het systeem van uiterlijke macht geen kans zou hebben de twintigste eeuw te overleven.

Toneelschrijver George Bernard Shaw deed monarchie af als een "universele hallucinatie" van het volk die snel voorbij zou zijn. De radicale schrijver H.G. Wells waarschuwde dat de overlevingskans van de monarchie ongeveer even groot was als "de kans dat de Dalai Lama keizer van deze aarde wordt".

Deze voorspellingen leken alleszins hout te snijden. Aan het begin van de vorige eeuw waren de oude Europese monarchieën feodaal, absurd en hopeloos ouderwets in vergelijking met de democratische geest van die tijd. Bovendien kregen de critici al snel op een brute manier gelijk. Binnen een paar jaar na de kroning van George V waren veel van de grote dynastieën vernietigd.

Te midden van geweld bleef het Britse koningshuis overeind

Aartshertog Franz Ferdinand, de Oostenrijkse kroonprins, werd nog geen drie jaar na de kroning in Sarajevo samen met zijn vrouw Sophie doodgeschoten. De neef van de Britse koning, keizer Wilhelm II werd aan het eind van de Eerste Wereldoorlog verbannen. In Rusland werden de Romanovs afgeslacht.

Nieuwsbrief in het Nederlands

Te midden van al dit geweld bleef de Britse koninklijke familie echter overeind. Ze maakten moeilijke momenten door, waarvan de troonafstandscrisis in 1936 en de beroering die er onder het volk ontstond na de dood van prinses Diana in 1997, de meest bedreigende waren. Maar de monarchie doorstond al deze stormen en lijkt er deze week sterker voor te staan dan ooit nu het huwelijk van prins William met Catherine Middleton dichterbij komt.

Hoe kan zoiets oubolligs als een monarchie overleven?

Het is dus tijd dat we eens op deze brandende vraag ingaan: hoe kan zoiets oubolligs als een monarchie overleven? Een deel van het antwoord ligt in een zeer intelligent pragmatisme. Traditioneel worden de Windsors als dom bestempeld. In feite hebben ze altijd op hun instinct kunnen vertrouwen als het erop aankwam om zich aan te passen.

Moderne Britse vorsten zochten het compromis, of ze nu moesten buigen voor de druk en inkomstenbelasting gingen betalen (zoals de koningin sinds 1993 doet) of zoals vorige week, door na te denken over het aanpassen van de successiewetten aan de moderne opvattingen over de gelijkheid der seksen (hoewel er na bezwaren vanuit de Church of England werd afgezien van een aanpassing om katholieken toe te staan met een lid van de koninklijke familie te mogen trouwen).

Toch geven deze politieke tactieken, hoewel slim, zelfs geen begin van een verklaring voor de sterke genegenheid van het Britse volk voor de monarchie. Groot-Brittannië is een land dat rituelen, gebruiken en tradities hoog in het vaandel heeft staan. De Britten zijn zich sterk bewust van hun vaak glorieuze, soms tragische, en in zeldzame gevallen schandelijke verleden. De monarchie is de nationale uitdrukking van de diepe eerbied voor ervaring.

De monarchie definieert de Britten als individuen

De relatie tussen de koningin en haar onderdanen gaat zelfs nog dieper. Dat komt doordat de monarchie de Britten niet zozeer definieert als een natie maar als individuen. Het respect en de liefde voor de koningin ligt verankerd in het Britse collectieve onderbewustzijn.

Het is irrationeel. Het is sentimenteel. Het is absurd. Bij tijd en wijle zelfs volledig gestoord. En toch werkt de monarchie. Omdat de monarchie een menselijk gezicht geeft aan wat anders een afstandelijke en onpersoonlijke staat zou zijn. Mensen die het moeilijk vinden om het verband te zien tussen henzelf en een wet van het parlement, een Richtlijn uit Brussel, een lid van het Hogerhuis of een staatssecretaris (allemaal belangrijke onderdelen van een regering) begrijpen wel waar de koninklijke familie voor staat. Het volk deelt hun verdriet, vreugde en familiedrama's.

Het instituut monarchie is niet voor rede vatbaar

Er is een groep die daar niet aan meedoet: intellectuelen. Of ze nu links- of rechtsgeoriënteerd zijn, ze hebben het instituut monarchie altijd geminacht. Het is ondenkbaar dat de monarchie in hun grootse, abstracte plannen voor de herinrichting van de maatschappij zou passen. Tony Benn, de bekendste Britse republikein, vraagt graag of we ons lot ook in handen zouden leggen van een piloot of arts met een geërfde titel. Op die vraag bestaat geen antwoord. Het instituut monarchie is niet voor rede vatbaar.

Dat betekent echter niet dat de monarchie geen enkel doel dient. Integendeel: de monarchie bezet publieke ruimte die anders zou worden ingepikt door rivaliserende politieke partijen. Het alternatief voor de koningin als staatshoofd zou een Thatcher of Blair zijn; beiden leiden echter tot verdeeldheid en partijdigheid.

De aanwezigheid van een koninklijke familie in het hart van de natie is een van de belangrijkste redenen voor de buitengewone Britse politieke stabiliteit in de afgelopen 200 jaar. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd dat zelfs door de socialistische schrijver George Orwell erkend, hij zag dat de aanwezigheid van royalty Groot-Brittannië mede had weten te behoeden voor het fascisme tijdens de crisis van de jaren dertig.

Intellectueel links (en extreemrechts) kan die waarheid als een koe echter niet aan. Nu de huwelijksdag dichterbij komt hebben delen van de pers - onder leiding van The Guardian en The Independent - daarom in de afgelopen weken geprobeerd de hoeveelheid roddel en achterklap over de koninklijke familie in te perken.

Pragmatisme en verborgen wijsheid nodig om te overleven

Veel van die praatjes zijn te goedkoop en te beledigend om herhaald te worden. Sommige verhalen zijn belachelijk egocentrisch - zoals een onaangenaam artikel vol minachting en schimpscheuten van Joan Smith van The Independent die steen en been klaagde over het feit dat "de koningin mij eens vernietigend aankeek toen ik 'hallo' tegen haar zei en geen reverence maakte".

Maar er zit ook een duister kantje aan. The Guardian heeft een lesplan voor onderwijzers ontwikkeld over de monarchie, compleet met PowerPoint-presentatie, die zij voorafgaand aan de grote dag aan hun klas kunnen laten zien. Het is flagrante antikoningshuis-propaganda, en de auteur verklaart onbeschaamd: "De PowerPoint geeft [leerlingen] een nieuwe woordenschat, informatie en inspiratie voor hun eigen ideeën zodat ze zijn voorbereid op de uiteindelijke uitdaging: moet de monarchie worden afgeschaft?"

Het huwelijk deze week belooft een mooie dag te worden, waarbij prins William en Catherine Middleton de belofte van een nieuw en meer ontspannen tijdperk voor de koninklijke familie lijken in te luiden. Maar het koninklijk paar zou er voor moeten waken te midden van de nationale vreugde zelfgenoegzaam te raken. Hun vijanden die verder denken realiseren zich inmiddels dat de republikeinse zaak hopeloos is zolang de koningin leeft. Maar zodra zij overlijdt, zullen ze weer toeslaan. De koninklijke familie zal dan al zijn pragmatisme en verborgen wijsheid moeten inzetten om ook de 21e eeuw te kunnen doorstaan.

Reacties

Publieke opinie in verwarring

Ondanks het vlagvertoon van de monarchisten en het geklaag van de republikeinen weten de Britten niet goed wat ze aan moeten met het koninklijk huwelijk, beweert socioloog Frank Furedi in Spiked. “Er heerst nog niet echt een sprookjesachtige sfeer. Het Britse publiek lijkt momenteel in verwarring en onzeker over de wijze waarop het uiting moet geven aan zijn culturele en nationale banden”, schrijft hij. In aanloop naar het huwelijk komt het gevoel dat “we niet zo goed weten wat we moeten doen” op tamelijk grote schaal voor. Dat is een van de redenen dat er, in tegenstelling tot eerdere gelegenheden, sprake is van een opmerkelijke daling in het aantal aanvragen voor straatfeesten. Een derde van de plaatselijke overheden zegt dat ze geen enkele aanvraag hebben ontvangen, de overige hebben slechts vier of vijf aanvragen gekregen. Frank Furedi merkt op dat de discussie over de negatieve kanten aan de monarchie in de media van nu is toegestaan, iets waarvan in 1981, toen prins Charles in het huwelijk trad met prinses Diana, absoluut geen sprake was. Het betekent echter niet dat Groot-Brittannië op weg is naar een republiek. “De argumenten van geen van beide kanten spreken tot de verbeelding van het publiek. Bovendien vertaalt het gebrek aan enthousiasme om straatfeesten te organiseren zich niet in steun voor de campagne van de voorstanders van de republiek.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp