Kies een taal
Communistische vakbonden die demonstraties organiseren met posters van Che Guevarra en socialistische strijdkreten hebben meestal niet veel gemeen met conservatieve partijen. In Portugal ligt die situatie tegenwoordig wel anders. Gevraagd naar de oorzaken voor de financiële problemen van Portugal geven de leden van werkgeversorganisatie CGTP en de leden van de conservatieve partij (PS) in Lissabon hetzelfde antwoord: de huidige misère wordt veroorzaakt door de euro.
Voor de invoering van de gemeenschappelijke munt in 2002 kon het land financiële knelpunten nog verhelpen door de nationale munt, de escudo, te devalueren. Als een land zijn munt devalueert, wordt een deel van de schuldenlast goedkoper en verbetert de concurrentiepositie van het land in internationaal opzicht, omdat de eigen producten op de markt goedkoper worden.
Deze situatie is echter verleden tijd en met Portugal is de eurocrisis nu definitief bij de kernvraag beland: functioneert een gemeenschappelijke munt in een gemeenschap die in economisch opzicht zo heterogeen is? In Griekenland kon nog worden beweerd dat de begrotingstrucs de oorzaak waren voor de financiële ramp. In Ierland waren de banken verantwoordelijk voor het ontstaan van de misère.
In de fado’s zal nog lang nagetreurd worden over de escudo
Maar Portugal kan geen beroep doen op dergelijke uitvluchten. Burgers, overheid en banken zitten in vergelijking met de economische ontwikkeling van het land allemaal te zwaar in de schulden. De afgelopen tien jaar is de Portugese economie nauwelijks gegroeid. De euro ging gepaard met een lagere rente, die leidde tot de huidige kredietboom, waardoor noodhulp nu onvermijdelijk is geworden. Zo bezien zullen de Portugezen in hun fado’s nog lang natreuren over hun escudo.
De politieke elite wilde desondanks vasthouden aan de euro. Het basisprobleem is daarbij de economische en sociale disbalans. Rijkere industrielanden als Duitsland en Oostenrijk concurreren met zwakke exportlanden als Portugal en Griekenland onder dezelfde marktvoorwaarden. Tot nu toe is dat niet goed gegaan. Om daar verandering in te brengen, moet er een ander systeem worden bedacht.
Met de maatregelen is een recessie voorgeprogrammeerd
Maar eerst moeten de door de EU en het IMF tot nu toe opgelegde bezuinigingsmaatregelen worden herzien. De maatregelen in Griekenland en Ierland hebben de bestaande verschillen alleen maar vergroot en beide landen in een recessie gestort, terwijl ze het tegendeel nodig hadden, namelijk groei. In Portugal lijkt intussen een eerste aanpassing in het pakket te worden doorgevoerd met iets mildere eisen, maar ook hier zullen bezuinigingen en belastingverhogingen worden doorgevoerd. Daarmee is een recessie voorgeprogrammeerd.
Toch gaat het niet alleen om de maatregelen op korte termijn. Het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) concentreerde zich tot nu toe op inflatiebeheersing en dat is ook haar voornaamste taak. Maar daarmee schiet de ECB te kort. De fatale kredietboom in Spanje en Portugal was alleen al mogelijk vanwege het gebrek aan toezicht. Tot nu toe is er geen aandacht besteed aan voorstellen als dat van de Amerikaanse econoom Roman Frydman, waarin een sterkere betrokkenheid van de ECB wordt geëist om de kredietverschaffing in tijden van een sterke conjunctuuropleving af te remmen.
Te vaag en te eenzijdig pact
In het nieuwe EU-Concurrentiepact komt dit onderdeel weliswaar aan bod, maar het pact is te vaag en te eenzijdig. Landen met hoge begrotingstekorten worden bestraft, terwijl juist landen met een exportoverschot, zoals Duitsland, er ook toe zouden moeten worden aangezet om meer te doen, bijvoorbeeld via het aanzwengelen van hun binnenlandse vraag.
Het goede nieuws is dat er voldoende verstandige ideeën zijn. Het slechte nieuws is dat de trend in Europa momenteel een andere kant opgaat, zoals het verkiezingssucces van de ‘Echte Finnen’ illustreert.
