Kredietbeoordelaars maken jacht op de euro

Zijn de kredietbeoordelaars erop uit om de euro om zeep te helpen? Anderhalf jaar lang hebben zij de overheidsschulden van de landen in de periferie van de eurozone krachtig gedegradeerd, waardoor sommige nu worden aangemerkt als rommelobligaties – junk bonds – en nu dreigen ze Griekenland failliet te verklaren. Met welke reden?

Omdat de Europese landen het in hun hoofd hebben gehaald een vrijwillige bijdrage van particuliere financiële instellingen (banken, verzekeringen, beheerfondsen, enz.) in te voeren om het land van de afgrond te redden. Zo hebben de ratingbureaus een oplossing gedwarsboomd waarmee Griekenland van een bankroet zou kunnen worden gered waarvan zij menen dat dit – hoe toevallig – vrijwel zeker plaats zal vinden.

En alsof de markten niet al gespannen genoeg waren, hebben de kredietbeoordelaars hun pijlen nu ook gericht op de zeer gesloten club van landen met een AAA-rating, het hoogste rapportcijfer (dat is toegekend aan veertien landen). Zo hebben zij de afgelopen weken aangekondigd dat Frankrijk en Oostenrijk op min of meer lange termijn hun Triple A-status kwijt zouden kunnen raken waarmee zij goedkoop op de markten kunnen lenen.

De degradaties hebben een direct gevolg op de beleggers

Maar niet alleen de eurozone moet het ontgelden. In één moeite door worden nu ook de Verenigde Staten en Groot-Brittannië met degradatie bedreigd. Tal van economen vragen zich af wat de ratingbureaus hier nou eigenlijk mee willen bereiken. “Als het meest veilige actief, de Amerikaanse schuld, niet meer zonder risico is, dan staat de wereld op zijn kop”, aldus Laurence Boone, professor economie aan de Ecole normale supérieure van Cachan in het Franse departement Val-de-Marne. De kredietbeoordelaars nemen het risico om de stabiliteit van de hele financiële wereld te ondermijnen waardoor er geen veilige beleggingen meer zullen zijn, wat het ontstaan van een nieuwe wereldcrisis in de hand zou kunnen werken.

Hoewel de ratingbureaus antwoorden dat zij het werk doen waarvoor zij betaald worden en dat de markt hen niet nodig heeft om te kunnen functioneren, komt uit twee studies naar voren dat zij direct verantwoordelijk zijn voor de huidige financiële instabiliteit. Het ene onderzoek is verricht door het Internationaal Monetair Fonds (IMF) en dateert van februari en het andere is afkomstig van de Europese Centrale Bank (ECB) en is enkele dagen geleden gepubliceerd.

In beide gevallen is de conclusie gelijkluidend: de degradaties, die de vrees van de markt zowel bestendigen als aanjagen, hebben een direct gevolg op de beleggers die automatisch hogere rentepercentages zullen eisen om zich tegen het extra risico in te kunnen dekken. Maar bovenal hebben deze degradaties op de zeer geïntegreerde schuldenmarkt van de eurozone een destabiliserend effect op alle andere landen, inclusief de hoogst genoteerde. In het bijzonder omdat hun financiële instellingen schulden van alle landen van de eurozone bezitten. Een degradatie heeft dus automatisch invloed op hun solvabiliteit.

Niet alleen waren de kredietbeoordelaars niet in staat om de Amerikaanse crisis van de subprimes van juli 2007 – die op de dag van de instorting een AAA-notering hadden – te voorspellen, maar evenmin voorzagen zij de schuldencrisis van de eurozone, zoals het IMF onderstreept. Sindsdien trachten zij deze vergissing krampachtig uit te wissen door de ene degradatie na de andere aan te kondigen.

Net als papegaaien praten de bureaus elkaar allemaal na

Het verleden is hen ook niet gunstig gezind, want tien jaar lang hebben de ratingbureaus, in het bijzonder de drie reuzen in de sector – Moody’s, Standard & Poor’s en Fitch – systematisch de structurele problemen van de perifere economieën onderkend. Pas vanaf december 2009, dus nadat de Griekse regering had toegegeven over de omvang van haar overheidstekort te hebben gelogen, begon de cyclus van degradaties. Indertijd had Griekenland een A-rating, dat wil zeggen het vijfde beste rapportcijfer op een schaal van twintig.

Anderhalf jaar later werd de Griekse schuld bestempeld tot rommelobligaties (junk bonds), want op 9 mei degradeerde Standard & Poor’s het Griekse rapportcijfer voor speculatieve obligaties, op 31 mei gevolgd door Fitch en op 2 juni door Moody’s. De val van Ierland en Portugal was identiek, hoewel hun schuld zich nog net boven het speculatieve niveau bevond.

Net als papegaaien praten de bureaus elkaar allemaal na. Om de paar dagen degraderen zij een land en allemaal komen ze met analyses die bijna tot op de letter identiek zijn. Ze volgen de angsten van de markt, maar anticiperen hier ook op, wat fraaie selffulfilling prophecy’s oplevert. Door de degradatie zijn de beleggers vanwege regels van voorzichtigheid verplicht hun obligaties van de hand te doen, waardoor de waarde ervan daalt en de markt weer wordt bevestigd in haar angst van een ineenstorting van de schuld…

De eurozone en het IMF hebben ervoor gezorgd dat Griekenland, Ierland en Portugal werden behoed voor een staking van betaling, waarin zij zich niet politiek wilden mengen, door tientallen miljarden euro's vrij te maken. “Maar voor de bureaus is deze steun slechts een garantie voorde liquiditeit en niet voor de solvabiliteit in het komende jaar”, licht Laurence Boone toe. Het is met name om die reden dat de ratingbureaus van mening zijn dat de kans dat Griekenland tussen nu en drie tot vijf jaar over de kop gaat “ten minste vijftig procent” is, met het risico dat de stabiliteit van de hele eurozone ondermijnd wordt. De Europese Commissie wil dit niet over haar kant laten gaan.