Kies een taal
Jarenlang heb ik uitlevering instinctief geassocieerd met onrechtvaardigheid. Dat komt ongetwijfeld omdat ik opgroeide in de jaren '80 van de vorige eeuw, middenin de periode van onderdrukking in Ierland, waar destijds de angst wijd verbreid was dat politieke gevangenen die werden overgebracht naar Engeland geen eerlijk proces zouden krijgen.
Nadat ik me zo objectief mogelijk heb verdiept in dit onderwerp, kan ik tegenwoordig zondermeer accepteren dat uitlevering in sommige gevallen noodzakelijk is. Toch blijf ik het gevoel houden dat de doorsnee burger een groter risico loopt terecht te moeten staan voor een buitenlandse rechtbank dan mensen die zich moeten verantwoorden voor zwaardere feiten.
En na het doorploegen van de nieuwste gegevens van officiële zijde uit Brusselover de toepassing van het Europese arrestatiebevel blijf ik met een vergelijkbaar ongemakkelijk gevoel zitten. Hoewel het arrestatiebevel oorspronkelijk werd gepresenteerd als reactie op de verschrikkingen van 11 september 2001 en als stimulans voor grensoverschrijdende samenwerking tussen politie en justitie, is de uitvoering van dit systeem in de praktijk een janboel gebleken.
Pikken van custardpudding, een fundamentele bedreiging
Vorig jaar berichtte de Engelse krant The Guardian al dat Britse rechtbanken te maken hadden met een enorme stijging van het aantal uitleveringsverzoeken uit Polen op basis van dit systeem. Het ging in vele gevallen om kleine vergrijpen, zoals de diefstal van een nagerecht en het feit dat een timmerman een kastdeur had verwijderd bij een klant die hem niet wilde betalen. Nog komischer (behalve dan natuurlijk voor de mensen die erbij waren betrokken) was een eerder verzoek uit Litouwen dat verband hield met de diefstal van biggetjes.
Uit de nieuwe cijfers over 2008 blijkt dat Polen het pikken van custardpudding blijft beschouwen als een fundamentele dreiging voor de beschaafde wereld. Van de bijna 12.000 arrestatiebevelen die door alle EU-landen werden uitgevaardigd en die daarvoor ook de statistische gegevens leverden (Groot-Brittannië was overigens een van de landen die dat niet heeft gedaan), gaat Polen met 4.829 verzoeken duidelijk aan kop. Toch zijn er maar 617 mensen die door Polen werden verdacht ook daadwerkelijk uitgeleverd.
Minstens zo verontrustend is het feit dat ‘experts’ in een reeks evaluaties, uitgevoerd op verzoek van de EU, tot de slotsom komen dat het systeem naar tevredenheid functioneert, terwijl er voldoende bewijs kan worden aangevoerd dat dit niet het geval is. Deze experts, die niet met name worden genoemd en in een aantal opzichten ook niet verantwoordelijk kunnen worden gehouden, presenteren een onderzoek dat uitblinkt in warrig denken. De roep om richtlijnen over proportionaliteit, op basis waarvan nationale overheden in elke EU-lidstaat kunnen beslissen of een overtreding ernstig genoeg is voor een uitleveringsverzoek, klinkt al geruime tijd. Het lijkt er echter op dat Griekenland een standje krijgt van de experts, vanwege het uitblijven van een proportionaliteitstest, terwijl diezelfde experts niet blij zijn met het besluit van Italië om zo'n test in te voeren, omdat daardoor het systeem wordt vertraagd.
Schadelijke gevolgen voor kleine vergrijpen
De rapporten van deze experts zeggen echter weinig over de schadelijke gevolgen voor de mensen die vaak onder absurde omstandigheden worden opgepakt. Daar hebben we de actiegroep Fair Trials International voor nodig. Die besteedde onlangs nog uitgebreid aandacht aan de hachelijke situatie waarin Deborah Dark verzeild was geraakt. Deze vrouw uit Londen werd 20 jaar geleden in Frankrijk vrijgesproken van een drugsvergrijp. Hoewel er cannabis in haar auto was gevonden, aanvaardde een Franse rechtbank dat ze er door een vriend was ingeluisd. Aangezien ze al acht en een halve maand in voorarrest had gezeten, had daarmee de kous af moeten zijn geweest. Maar toen Dark eenmaal teruggekeerd was in Engeland, werd in Frankrijk beroep aangetekend tegen de uitspraak in deze zaak en werd ze in 1990 alsnog veroordeeld tot zes jaar gevangenisstraf, zonder dat ze overigens op de hoogte werd gesteld van het vonnis. Ze ontdekte pas dat Frankrijk om haar uitlevering had verzocht toen ze in 2007, aan het begin van haar vakantie, in Turkije werd gearresteerd. Aangezien er voor het arrestatiebevel geen verjaringstermijn geldt, is de beproeving voor haar nog niet ten einde.
Vanwege de verschillende juridische systemen, wetten en talen in de EU-lidstaten is het van wezenlijk belang dat het systeem van arrestatiebevelen is gebaseerd op strikte beschermingsmaatregelen. Het valt niet te verdedigen dat op dit vlak geen maatregelen zijn genomen voordat het systeem in werking trad. Zweden, de huidige EU-voorzitter, presenteerde onlangs nog een ‘wegenkaart’ (waarom moet alles tegenwoordig eigenlijk ‘wegenkaart’ worden genoemd?), bedoeld om de situatie recht te trekken. Maar Amnesty International en andere mensenrechtenorganisaties hebben al hun beklag gedaan over het feit dat dit dossier niet erg hoog op de Zweedse agenda staat, dus we hoeven geen spoedige doorbraak te verwachten. Voorlopig blijft het toepassen van het arrestatiebevel gewoon een schijnvertoning.
