Turfstekers keren zich tegen de EU

In het veen, te midden van een veld zwarte turfstroken die zijn opgestapeld alsof het Jenga-blokjes zijn, kijkt Michael Fitzmaurice uitdagend omhoog naar het vliegtuigje dat zijn bedrijvigheid in de gaten houdt. Het toestel is op zoek naar mensen die nog steeds turf steken, opstapelen en verzamelen – activiteiten die door de EU als illegaal zijn bestempeld.

“Het is een schandaal dat de autoriteiten het zich kunnen veroorloven een vliegtuig te laten rondvliegen om turfstekers te bespioneren, terwijl ons land land in een recessie verkeert en zo goed als bankroet is,” zegt hij. Intussen breekt hij een stuk van de zwarte, natuurlijke brandstof met zijn handen in tweeën.

“In het turfsteekseizoen hebben we te maken gehad met helikopters en vliegtuigen, en met functionarissen in busjes die in de veengebieden rondreden, om ons er van te weerhouden te doen wat onze voorouders eeuwenlang hebben gedaan. En dat komt allemaal doordat ze bang zijn dat de EU Ierland boetes zal opleggen als het turfsteken blijft doorgaan.”

“Het waren niet de turfstekers die dit land failliet hebben laten gaan"

De EU heeft deze veerkrachtige, drassige stukken Ierse grond aangewezen als bijzondere natuurgebieden en verordonneerd dat er geen turf meer mag worden gestoken om het veenland te beschermen. De Ierse regering is bang dat de EU de republiek op zware boetes zal trakteren als zij de milieurichtlijnen van veertien jaar geleden aan haar laars lapt.

Maar Fitzmaurice (43), die toen hij vier jaar oud was met zijn vader is begonnen turf te steken, wijst het idee van de hand dat zijn regering zich aan de richtlijnen van Brussel moet houden, omdat Ierland de EU zo veel verschuldigd zou zijn. “Het waren niet de turfstekers en hun gezinnen die dit land failliet hebben laten gaan. Het waren de banken en de bouwbedrijven en hun politieke vriendjes, die Ierland op de rand van de afgrond hebben gebracht. Wij zijn daar niet verantwoordelijk voor, dus waarom zouden we zo'n grote prijs moeten betalen, louter om te doen wat Europa zegt?”

De Ierse versie van de Britse National Trust, An Taisce, dringt er nu echter op aan dat de regering van Fine Gael en Labour het verbod ten uitvoer legt. Ierse milieu-activisten wijzen er op dat de veengebieden uniek zijn en tot de meest kwetsbare en zwaar belaste natuurgebieden ter wereld behoren. “Ongeschonden veengebieden vertegenwoordigen een breder belang voor de samenleving dan de beperkte kortetermijnwinst van de turfstekers,” zegt een woordvoerder van An Taisce. De milieubeweging meent dat het besluit om een einde te maken aan het turfsteken “tien jaar te laat komt.”

"Ik ga mijn recht niet opgeven om een klein beetje turf te steken”

Maar de mannen en vrouwen die het Ierse veen ontginnen hebben een kampioen in Dublin, in de persoon van het parlementslid uit Roscommon South Leitrim, Luke ‘Ming’ Flanagan. Met zijn geitenbaardje en lange haar lijkt hij in de verte op de schurk uit de science-fictionfilms van de Buck Rogers-cyclus. Voor Flanagan, een radicaal-onafhankelijke afgevaardigde in de Ierse Dáil, is het dodelijke ernst als het gaat om het verdedigen van het recht om turf te steken.

“De autoriteiten bedreigen deze mensen met strafrechtelijke en financiële sancties. Ik heb gehoord over turfstekers die ook op het land werken, en die te horen hebben gekregen dat ze hun EU-subsidie zullen kwijtraken als ze niet stoppen met turfsteken. Op dit moment is er een impasse, een wapenstilstand in het veen, om het zo te zeggen. Maar we zijn nu in een kritieke fase beland, en ik hoop dat we een compromis kunnen bereiken en dat een klein percentage van de veengebieden ontgonnen mag blijven worden. We hebben het hier wel over het levensonderhoud van ongeveer 18.000 mensen, die zelf turf steken of er afhankelijk van zijn voor hun verwarming. Welk alternatief hebben zij – meer steenkool importeren uit Polen of olie uit het Midden-Oosten?”

Op het veen, in de buurt van de plek waar Fitzmaurice werkt, heeft Tom Gibney een Ierse vlag geplant op zijn eigen turfveld. “Ik heb de rechten op dit veen, die dateren uit de Britse overheersing in 1896, bij mij thuis achter glas aan de muur hangen. De Britse kroon staat nog steeds bovenaan dat document, en nu we een zogenaamd onafhankelijk land zijn ga ik mijn recht niet opgeven om een klein beetje turf te steken.”

Niet ver daar vandaan warmt de 87-jarige Ella McKeague zich in een vochtig klein huisje aan het vuur. De doordringende geur van turfwalm vult de kamer. Naast haar huisje bevindt zich een klein stukje veengrond waar haar buren onlangs genoeg turf hebben gestoken om haar de rest van het jaar warm te houden. "Zeg tegen ze dat ze ons turf moeten laten steken, zoals ik dat zestig jaar lang heb gedaan,” mompelt ze, terwijl ze zich optrekt aan haar wandelstok om nog een paar stroken van de bruinzwarte brandstof op het vuur te gooien.