Richting een soevereine Unie

De hoge vlucht die de Europese integratie tijdens de crisis heeft genomen – met de eerste aanzet tot een gemeenschappelijk economisch beleid – vormt de eerste stap in de richting van nieuwe en positieve vormen van overdracht van soevereiniteit aan de Europese Unie, constateert een redacteur van Dziennik Gazeta Prawna.

Gepubliceerd op 27 juni 2011 om 15:49

De president van de Europese Centrale Bank, Jean-Claude Trichet, verklaarde op 2 juni tijdens zijn bezoek aan Aken dat de Europese Unie één gemeenschappelijke minister van Financiën zou moeten hebben. Daarnaast brak hij een lans voor de omvorming van de EU tot een nieuwe confederatie van staten met een gemeenschappelijk begrotingsbeleid. Een dergelijke visie is de doodsteek voor de nationale soevereiniteit.

Een ‘superminister’ van Financiën zou het begrotings- en concurrentiebeleid van alle lidstaten moeten controleren en zou over een vetorecht moeten beschikken bij bepaalde besluiten op het gebied van overheidsuitgaven. De financiële sector van de EU zou volledig aan communautaire regelgeving onderworpen moeten worden. Kort gezegd komt het erop neer dat toezicht moet worden gehouden op de nationale begrotingen, in ieder geval voor de landen van de eurozone. Om in de termen van het voorstel van Jean-Claude Trichet te blijven, zouden deze staten semi-onafhankelijk moeten worden. We zouden wellicht uitsluitend over territoriale autonomie kunnen spreken. De definitie van een dergelijke staatsvorm is overigens in geen enkel politiek woordenboek terug te vinden.

Toch komen deze voorstellen niet helemaal uit de lucht vallen. Wat de Griekse crisis betreft wordt overwogen om nieuwe steun voor Athene te verbinden aan de voorwaarde van strikte controle van de financiën van het land door de supranationale trojka, die is samengesteld uit deskundigen van de Europese Commissie, de Europese Centrale Bank (ECB) en het Internationaal Monetair Fonds (IMF). Dit is nog nooit eerder vertoond in de EU. Ierland en Portugal hebben weliswaar bepaalde posten in hun overheidsuitgaven moeten wijzigen, maar hebben nooit onder extern toezicht gestaan. Griekenland is daarentegen bezig zijn soevereiniteit kwijt te raken en zijn begrotingsbeleid uit handen te geven, niet alleen vanwege zijn eigen fouten, maar ook door de druk die op het land wordt gezet, zoals dit ook gebeurde met zijn monetaire beleid bij de invoering van de euro.

"Zo’n beest kan niet bestaan"

Jean-Claude Trichet, wiens mandaat als topman van de ECB op zijn einde loopt, kan zijn verbeelding de vrije loop laten. Toch is zijn analyse niet uit de duim gezogen, maar gebaseerd op volstrekt logische argumenten gezien de realiteit, namelijk een eurozone die in de greep is van ongelijke begrotingen van zijn lidstaten. De begrotingsdiscipline van bepaalde landen, bevolkt met eerlijke belastingbetalers, steekt af tegen andere wijzen van beleid die gekenmerkt worden door het verspillen van overheidsgeld en burgers die een hekel hebben aan belasting betalen en er niet voor terugdeinzen om hun eigen regering een poot uit te draaien, bijvoorbeeld door onterecht sociale uitkeringen op te strijken.

Nieuwsbrief in het Nederlands

"Zo’n beest kan niet bestaan," riep een zoöloog uit die voor het eerst een giraffe zag. Vanuit biologisch oogpunt gezien is een giraffe inderdaad een zeer opmerkelijke diersoort. Dit geldt tevens voor de Europese muntunie. Een dergelijke creatie zou in haar huidige vorm niet eens moeten functioneren. Maar ondanks alles bestaat zij wel. Hoewel de giraffe een vergissing van de natuur is, is de muntunie een creatie van de mens en het resultaat van een reeks Europese compromissen. Om zich te ontwikkelen, of zelfs om te overleven, dient de Europese Unie een metamorfose te ondergaan en de meest logische richting is die van Trichet.

Als zijn voorstel – dat tevens de goedkeuring van Jean-Claude Juncker, president van de Eurogroep en minister-president van Luxemburg en José Manuel Barroso, voorzitter van de Europese Commissie wegdraagt – opgang maakt, betekent dit niet noodzakelijkerwijs dat de lidstaten hun soevereiniteit aan een externe entiteit kwijtraken. De soevereiniteit zou worden overgedragen aan een superieur orgaan dat de Europese staten zelf zouden hebben gekozen. Met andere woorden, de Europese Unie zou zelf geleidelijk aan soeverein worden.

Een tijdelijke politieke tendens die in verband staat met de crisis

Een gemeenschappelijke minister van Financiën en een gemeenschappelijk begrotingsbeleid van de eurozone zouden een organisatorische en mentale ommekeer zijn. Daarna zouden de Europese bevolkingen makkelijker in kunnen stemmen met de oprichting van een Europees ministerie van Energie, en vervolgens van Economie en Defensie en tot slot de invoering van een supranationale regering. Een versteviging van de structuren van de EU zit in de lucht, zelfs al bestaat hierover geen consensus in de maatschappijen en zijn diverse politieke partijen, waarvan er enkele aan de macht zijn gekomen zoals in Nederland en Finland, er juist op uit om deze te versoepelen. Dit is echter slechts een tijdelijke politieke tendens die in verband staat met de crisis.

Op de lange termijn hebben de Europese landen alles te winnen bij een versteviging van de positie van de EU. Bankiers en politici hebben dit nu al begrepen en beetje bij beetje begint dit idee ook in de maatschappijen door te dringen. Europeanen kunnen rekenen en zij zien in dat zij hun levensstijl in het licht van de concurrentie van de opkomende economieën niet in stand kunnen houden zonder een gemeenschappelijke economische en politieke entiteit te worden.

Met een sterke economie, een centraal aangestuurd leger en een geharmoniseerd beleid op het gebied van economie, belastingen en buitenlands beleid zou de EU een supermacht in de breedste betekenis van het woord worden. Een supermacht waarvan zelfs Jean-Claude Trichet niet durft te dromen en die waarschijnlijk nooit het daglicht zal aanschouwen vanwege de vele interne tegenstellingen.

De overgang van soevereine lidstaten naar gemeenschappelijke instellingen lijkt echter onvermijdelijk en zelfs noodzakelijk om te kunnen wedijveren met machten die kiezen voor een harde vorm van soevereiniteit. De huidige Unie is te zwak, niet alleen omdat zij niet de middelen heeft om de belangen van Europa in de wereld doeltreffend te kunnen behartigen, maar bovenal omdat het haar aan legitimiteit ontbreekt. Vroeg of laat zullen wij dit haar moeten geven.

Het is niet de eerste keer dat er stemmen opgaan om de Europese Unie om te vormen tot een homogene politieke en economische eenheid. Hoe dan ook heeft de crisis van de eurozone laten zien dat de Unie in haar huidige vorm moeilijk zal kunnen overleven.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp