Betogers voor het Spaanse parlement in Madrid, 8 Juni 2011.

Indignados, een strovuurtje of vloedgolf?

Zal de spontane burgerbeweging die sinds half mei tienduizenden mensen op de been heeft gebracht, erin slagen het functioneren van de Spaanse democratie te veranderen of dient ze slechts als uitlaatklep voor het ongenoegen onder jongeren?

Gepubliceerd op 29 juni 2011 om 15:09
Betogers voor het Spaanse parlement in Madrid, 8 Juni 2011.

Vormen ze een fenomeen van voorbijgaande aard, of hebben ze een omwenteling teweeggebracht die dwingt tot een grondige herziening van de pijlers waarop het systeem rust? Anderhalve maand nadat de sociale beweging op een zondagmiddag in steden in heel Spanje onder het scanderen van Democracía Real Ya [“Echte democratie nu!”, red.] de straat op ging, begint de overheidsinstellingen zich dit af te vragen.

Gaat het om een stel jeugdige anarchisten of om duizenden verontwaardigde burgers die gegronde redenen hebben om het ontevreden stilzwijgen te verbreken? Hoe dan ook, het parlement heeft geluisterd naar enkele van de eisen van al die kampeerders op het Puerta del Solplein, waarbij zich duizenden jongeren in geïmproviseerde kampementen in de centra van de grote steden en bij talloze protestmarsen hebben aangesloten.

De wet voor transparantie, waarvan gedacht werd dat het tijdens verschillende kamerdebatten getorpedeerd was, lijkt eindelijk weer uit de ijskast te zijn gehaald. Vice-premier Alfredo Pérez Rubalcaba kondigde vrijdag 24 juni aan dat het wetsontwerp in het parlement zal worden besproken. Het gebrek aan transparantie bij het openbaar bestuur, de karige informatie over de rijksbegroting en de begrotingen van de autonome gebieden en het ondoorzichtige functioneren van politieke partijen hebben in hoge mate bijgedragen aan het ongenoegen van de verontwaardigde burgers.

"15-M kan de samenhang van het systeem aantasten"

De woedende bevolking eist ook dat een eind wordt gemaakt aan de economische privileges en gunstige pensioenvoorzieningen die voor politici gelden. De politici zijn gevoelig gebleken voor de verontwaardiging. Op woensdag 22 juni heeft het Congres een voorstel aangenomen waarin het parlement wordt gevraagd het vermogen van de leden vanhet parlement openbaar te maken en met strengere regels te komen voor de onverenigbaarheid van functies.

Nieuwsbrief in het Nederlands

De politici zijn evenmin doof gebleken voor de stem van degenen die lijden onder de problemen op de woningmarkt. Een subcommissie van het Congres zal een onderzoek starten naar een beter hypotheeksysteem om een einde te maken aan misstanden. De actiebeweging 15-M is ook niet vreemd aan de wildgroei van burgerpatrouilles die de uitzetting van gezinnen verhinderen en protesteren tegen de bankclausule waarmee degenen die hun verplichtingen niet kunnen nakomen worden verplicht hun sleutels in te leveren en door moeten gaan met het afbetalen van een woning die niet meer van hun is.

Volgens José Félix Tezanos, hoogleraar sociologie aan de UNED (Rijksuniversiteit voor onderwijs op afstand) “kan 15-M de samenhang van het systeem aantasten door een eigen partij op te richten of met een ander reëel alternatief te komen, dan wel door een uitbraak van geweld zoals we die in Griekenland hebben gezien”. Tezanos, via het tijdschrift Temas verbonden aan de PSOE [socialistische partij, red.], ziet als enige mogelijkheid om tot een oplossing te komen dat de politiek niet langer de nadruk legt op de onderlinge verschillen maar consensus laat prevaleren, om zo eendrachtig “het economische systeem volledig te hervormen”. Met instemming van de EU? “Met of zonder”, antwoordt Tezanos.

"Kritiek op de wijze waarop politieke partijen functioneren"

De beweging eist met name dat het financiële systeem grondig wordt herzien en dat een einde wordt gemaakt aan de excessen waaraan banken zich schuldig maken. Toch worden 'extreme en onuitvoerbare eisen' als nationalisatie van de banksector of overname van bedrijven, door de meeste deskundigen verworpen. Dat is de belangrijkste kritiek van Isabel de la Torre, hoogleraar sociologie aan de Autonome Universiteit van Madrid, die het kapitalisme verdedigt door erop te wijzen dat daarmee de afgelopen twee eeuwen een tot dan ongekende welvaart mogelijk is geworden.

De la Torre is van mening dat de actiebeweging 15-M enerzijds heeft aangetoond hoe groot de invloed is van sociale netwerken en internet, en anderzijds dat er horizontale massabewegingen, zonder hiërarchie of structuur, kunnen bestaan. “Er is niets op tegen om het slechte functioneren van instellingen aan de kaak te stellen, zoals die jongeren hebben gedaan, maar ze moeten wel met levensvatbare alternatieven komen”, benadrukt ze.

De actiebeweging 15-M is echter nog steeds in opbouw, aldus Emmanuel Rodríguez, hoogleraar sociologie aan de Complutense Universiteit van Madrid. De beweging heeft geen lijst klaarliggen met voorstellen inzake de politieke partijen, de banken, de woningmarkt of het kiesstelsel. Wat 15-M wel duidelijk heeft gemaakt is dat het “de zwaksten in de samenleving zijn die voor de crisis opdraaien”, terwijl “de winst in handen blijft van een hele kleine groep die actief is op de financiële markt”. De crisis komt het duidelijkst naar voren in de werkloosheidscijfers (de EU telt 30 miljoen werklozen), maar staten injecteren enorme bedragen aan belastinggeld in het bankwezen.” Zowel in de EU als in Spanje gaan financiële belangen boven persoonlijke belangen”, concludeert Rodríguez spijtig.

De eisen van 15-M zijn heterogeen en veelvormig. “Er zijn vele groeperingen bij betrokken. Democracia Real Ya is er één van, maar die vertegenwoordigt niet alle wensen”, benadrukt Germán Cana, hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Alcalá de Henares. Hij is lid van de subgroep die onderzoek doet naar externe communicatiemiddelen. “De verontwaardigde burgers laten zich vooral leiden door hun ongenoegen en frustratie. De actiebeweging 15-M weet die verontwaardiging te kanaliseren. De beweging heeft geen kritiek op de democratie of de instellingen in het algemeen, maar op de wijze waarop politieke partijen functioneren.

Zullen de verontwaardigde burgers erin slagen een politieke partij te vormen? Cano is daar pessimistisch over. “De meesten willen dat helemaal niet. Niet omdat ze apolitiek zijn maar uit radicaal verzet tegen bemiddeling.

Tags

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp