Kies een taal
Na de gruwelijke aanslagen van Anders Breivik in Noorwegen is de discussie opgelaaid over de verhouding tussen de moordenaar en de ideologische kring waartoe hij gerekend kan worden. Hadden sommigen immers bij eerdere aanslagen - de moord op Theo van Gogh - niet geloofsgenoten van de dader(s) aangesproken? Als moslims toen verantwoordelijk werden gehouden, kunnen we dan nu de overige dragers van het nieuwrechtse ideeëngoed dat Breivik aanhing, ook zo behandelen?
Er zullen weinig mensen zijn die Breiviks rechtvaardiging van moord delen of goedpraten. Daarvoor is alleen hij verantwoordelijk. En alleen mensen die zijn gruweldaden ideologisch verantwoorden of goedpraten en dus al zijn ideeën delen, kunnen daarop worden aangesproken. Zoals ook alleen diegenen die de gewelddadige ideologie van Mohammed Bouyeri deelden, de moordenaar van Van Gogh, daarop konden worden beoordeeld. Maar er is meer.
Een verwrongen beeld van de werkelijkheid
Breiviks rechtvaardiging van geweld komt voort uit een beeld van de werkelijkheid waarbij Europa bedreigd wordt door multiculturalistische politici en de islam. Zijn 1500 pagina's tellende pamflet 2083 A European Declaration of Independence staat vol met bekende theorieën uit de nieuwrechtse kring, in Nederland vertegenwoordigd door de PVV. Het gaat vooral om een verwrongen wereldbeeld waarin Europa bedreigd zou worden door de islam.
Breivik haalt Geert Wilders aan die beweerde dat Marokkanen Nederland zouden koloniseren en niet kwamen om te integreren, maar om Nederlanders te onderwerpen. De theorieën over het gevaar van het 'cultureel marxisme' komt men zo ook tegen bij PVV-ideoloog Martin Bosma. Het gaat om een verwrongen beeld van de werkelijkheid, dat niets met de maatschappelijke realiteit te maken heeft.
Het is dit wereldbeeld waaruit Breivik zijn gewelddadige conclusies getrokken heeft. Daarvoor is hij zelf verantwoordelijk. Maar dat hij zoveel waanzinnige ideeën bij elkaar kon plukken, zegt veel over de geestelijke toestand van Europa, én over Nederland waar een beweging met zulke ideeën via een gedoogakkoord bij de regering is betrokken.
Het is tijd voor de waarheid
Het geweld van Breivik was zíjn daad. Daarvoor is hij alleen verantwoordelijk. Maar zijn waanzinnige, leugenachtige wereldbeeld deelt Breivik met meerderen. Daarop dienen nu alle aanhangers aangesproken te worden. Het verspreiden van leugens, het creëren van schrikbeelden die onwaar zijn, is niet zo onschuldig.
Wie de waarheid verdraait, dient niet serieus genomen te worden als een van de vele stemmen in het maatschappelijke debat. Die hoort streng aangepakt te worden. Die mag gevraagd worden te stoppen met het misleiden van mensen. Dat geldt voor de Nederlandse populisten die het nieuwrechtse gedachtegoed uitdragen. Het speelkwartier is voorbij. Het is tijd voor de waarheid.
Opinie
"Rechtspopulisme is gevaarlijker dan we denken"
“Te veel politiek schaadt de politiek”, waarschuwt Maroun Labaki in Le Soir. De Belgische columnist verwijst naar de reactie van de Spaanse premier Zapatero op het bloedbad in Noorwegen. Hij stelde dat “een Europees antwoord” nodig is, “een gezamenlijk antwoord ter verdediging van de democratie”. Ook refereerde Labaki aan een woordvoerder van de Franse Socialistische Partij die afwijzend sprak over de “ideologie van botsende beschavingen en culturen die niet samen kunnen gaan” en zodoende zouden leiden tot “haat en terrorisme”.
“Het is het politieke debat op zich dat van waarde is. Maar een politieke aanwending [van dit debat] vergroot niet de legitimiteit van degene die zich hieraan wagen”, vervolgt Labaki. Volgens hem is het Noorse drama veroorzaakt door “een enkele man. Niet een fascistische militie die op het eiland Utoya voet aan wal zette”.
“Ik probeer hier niet extreemrechts of rechtspopulisme te bagatelliseren, beide zijn gevaarlijk voor de democratie. Rechtspopulisme is zelfs gevaarlijker dan we denken, want versimpeling tast ‘traditioneel rechts’ én het publiek aan”, voegt hij toe. “We moeten oppassen.”
