Kies een taal
De Middellandse Zee is een massagraf: sinds het begin van dit jaar zijn er al 1820 doden geteld. Het waren bootvluchtelingen op weg naar Europa; ze zijn van dorst omgekomen op het water, ze zijn op volle zee of voor de kust van Lampedusa verdronken, ze zijn bevroren in de kou van het Europese vluchtelingenbeleid.
Het eiland Lampedusa is voor vluchtelingen een reddingseiland in de Middellandse Zee. Velen bereiken het eiland niet eens; en degenen die het wel halen, hebben er niets aan. Men stuurt ze toch weer weg. Men stuurt de meeste vluchtelingen per kerende post naar hun plek van herkomst. Het best functionerende deel van het Europese vluchtelingenbeleid is namelijk het terugstuurbeleid.
Als met de nieuwe regeringen in Noord-Afrika oude afspraken in ere hersteld kunnen worden, feliciteren de ministers van Buitenlandse en Binnenlandse Zaken van de EU-landen elkaar. Terugstuurafspraken zijn afspraken onder het motto 'uit het oog, uit het hart.'
Er wordt veel geld betaald voor opvang van de vluchteling in het land van herkomst en men bekommert zich er niet om, wat er met de teruggestuurde vluchtelingen gebeurt. Men speelt Pontius Pilatus en wast zijn handen in onschuld.
Hulp geldt als vluchtprikkel
Europa beschermt zijn grenzen, maar niet de vluchtelingen. De dode vluchtelingen zijn slachtoffers van het uitblijven van hulp. Onlangs zijn 25 jonge mensen op weg van Libië naar Italië in de machinekamer van een boot gestikt door de verbrandingsgassen. De dood op de Middellandse Zee is een griezelige routine geworden. Er wordt mee omgegaan alsof het een onontkoombaar noodlot is.
Op fatalistische wijze accepteert Europa de dood op de zee, die door de Romeinen Mare Nostrum werd genoemd, omdat men bang is dat hulp nóg meer vluchtelingen zal aanlokken. Hulp geldt als vluchtprikkel. Daarom varen er geen hulpvaartuigen van de marine uit om vluchtelingen te redden; daarom is er geen Europees hulp- en opvangprogramma. De dood van de vluchtelingen maakt nolens volens deel uit van een afschrikkingsstrategie.
Frontex, het Europese agentschap voor de operatieve samenwerking aan de buitengrenzen, is verantwoordelijk voor de onderschepping van vluchtelingen, maar niet voor de hulp aan deze mensen. De Frontex-controles ter land en in de lucht dwingen de vluchtelingen uit te wijken naar steeds gevaarlijkere routes. Het papier van de Conventie van Genève, die onlangs haar zestigste verjaardag vierde, wordt bros. En de belofte van de Europese Unie een ruimte van vrijheid, zekerheid en recht te zullen zijn, geldt alleen voor Europese burgers.
Een groot exclusief fenomeen, dat genoeg heeft aan zichzelf
Toen 25 jaar geleden de Duitse organisatie voor vluchtelingenhulp Pro Asyl werd opgericht, kwamen de meeste vluchtelingen uit Oost-Europa. Ze vluchtten voor socialistische dictaturen of voor de oorlogen in het uiteenvallende Joegoslavië en vroegen asiel aan in Duitsland. De vluchtelingen waren, aldus Pro Asyl-voorzitter Jürgen Micksch, 'voorbodes' van de dreigende ineenstorting van het oostblok.
Zo zit het vandaag de dag ook. De vluchtelingen uit het Zuiden zijn boodschappers van een politieke, culturele en sociale omwenteling. De staten van de Europese Unie behandelen de staten die een omwenteling doormaken echter net zo als vóór die omwenteling.
De eerste onderhandelingen met de opstandelingen werden gevoerd om ze tot terugkeerovereenkomsten te bewegen. Zijn dat de dringendste prioriteiten van de Europese democratieën? Moet de Arabische Lente zich de EU zó voorstellen: als een groot exclusief fenomeen, dat genoeg heeft aan zichzelf?
Europa zonder humaniteit is geen Europa
Precies twintig jaar geleden is begonnen wat in de Middellandse Zee vandaag de dag gemeengoed is: in augustus 1991 landden in Zuid-Italië Albanese vluchtelingen per schip. In de straten van Bari werden ze door soldaten opgejaagd en in een sportstadion opgesloten. Er was nauwelijks water en brood, ook niet voor de vrouwen en kinderen. Een staat was in paniek. Militaire eenheden moesten op de Adriatische Zee patrouilleren, om de vluchtelingen al op het water op te vangen.
Destijds dacht men dat dit waanzin was. Maar die waanzin is Europese strategie geworden. Europa moet ophouden een nieuw IJzeren Gordijn te bouwen. Vervolgden moeten weer beschermd worden en immigranten moeten aan quota gebonden kansen krijgen. Europa zonder humaniteit is geen Europa.
