Kies een taal
De uitzetting van de twee vermeende Russische geheim agenten op Tsjechisch grondgebied komt niet uit de lucht gevallen. Het is de finale van een strijd tussen de Atlantische alliantie en Rusland, die nu al elf maanden duurt. Inzet was te weten te komen of het mogelijk is het internationale en zeer goed georganiseerde netwerk van Russische agenten te ontmantelen, die in de NAVO-lidstaten gevoelige informatie verzamelen. De verdedigingsoperatie begon vorig jaar september met de arrestatie van Herman Simm, een hoge functionaris bij het ministerie van Binnenlandse Zaken in Estland. Indirect gaf deze arrestatie aanleiding tot de ontmaskering van de twee Russische spionnen in Praag door de Tsjechische inlichtingendienst.
We schrijven september 2008. Die ochtend verlaat Hermann Simm, 61 jaar, zijn luxueuze huis in de omgeving van de Estse hoofdstad en stapt in zijn dienstauto. De grote limousine brengt hem naar het ministerie van Binnenlandse zaken, waar hij verantwoordelijk is voor het coördineren van de uitwisseling van 'Top Secret'- gegevens en -informatie tussen de NAVO en Estland. Die dag zal hij echter nooit op kantoor aankomen. Een speciale eenheid van de Estse politie arresteert hem op het moment dat hij uit de auto stapt, midden in het centrum van Tallinn. Hij wordt ervan verdacht een spion voor Moskou te zijn.
Simm bleek regelmatig hooggeplaatste officieren van de SVR (de Russische buitenlandse veiligheidsdienst) te ontmoeten en in ruil voor grote sommen geld gevoelige informatie over de NAVO door te spelen. Deze informatie betrof met name het project voor de installatie van een Amerikaans antiraketsysteem in de Tsjechische Republiek en Polen en de toekomstige strategie van de NAVO met betrekking tot de verdediging van de Baltische staten in geval van Russische agressie. In totaal werden er zo niet minder dan drieduizend documenten en gegevens naar de Russen doorgesluisd.
Uitgebreid netwerk Russische spionnen
Om te ontsnappen aan een zekere veroordeling en aan de zware straf die hem boven het hoofd hing, legde Simm een volledige bekentenis af over zijn spionageactiviteiten. Bovendien voorzag hij zijn Estse ondervragers van belangrijke informatie over het uitgebreide netwerk van Russische spionnen in de NAVO-landen. De NAVO startte daarop een operatie om een aantal Russische agenten uit te kunnen zetten. Eén van de laatste acties uit deze operatie, en die het meeste stof deed opwaaien, was dus die van 17 augustus. De twee "uitgewezenen" werkten als militair attaché bij de Russische ambassade. De spionageactiviteiten van de twee mannen die door de Tsjechische inlichtingendiensten aan het licht werden gebracht waren blijkbaar zo ernstig dat het besluit om ze uit te zetten binnen een paar minuten genomen werd. Het zou echter nog een paar dagen duren voordat dit openbaar werd gemaakt. "Binnen de meeste lidstaten van de NAVO blijken Russische agenten steeds actiever te worden. Wanneer we een diplomatieke visumaanvraag voor iemand van Russische afkomst ontvangen, wordt zijn naam opgenomen in onze database en vervolgens in die van de NAVO, zodat we kunnen controleren of deze persoon in verband gebracht wordt met verdachte activiteiten. Ongeveer één op de twee namen komt in beide databases voor", vertelt een Tsjechische diplomaat. De twee mannen hadden een uiterst efficiënt informantennetwerk opgezet. Hun uitzetting wil echter niet zeggen dat dit netwerk ook verdwenen is.
Tsjechië nog steeds deel van de Russische 'invloedssfeer'
Rusland is zeer geïnteresseerd in de Tsjechische Republiek omdat het land lid is van zowel de EU als de NAVO en omdat een gedeelte van het Amerikaanse ruimteschild (tegen eventuele aanvallen vanuit Iran) op Tsjechisch grondgebied geplaatst moet worden. Rusland bestempelt dit project al vanaf het begin als 'vijandig'. Niet zozeer omdat ze zich bedreigd zouden voelen door Tsjechië, maar omdat ze vinden dat Tsjechië nog steeds deel uitmaakt van hun 'invloedssfeer'. Zo legde de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov het afgelopen maart tenminste uit. In feite weigert Rusland toe te geven dat de Tsjechische Republiek nu bij de westerse wereld hoort en dat het land daarom zijn democratische standaarden zal moeten aanscherpen, iets waardoor de Russische invloed op Tsjechië onherroepelijk verzwakt.
De Tsjechische inlichtingendiensten zijn al jarenlang op hun qui-vive voor wat betreft de risico's die met een toenemende Russische 'invloed' gepaard gaan. Zo lezen we in het laatste rapport van de BIS, de Tsjechische dienst voor civiele contraspionage: "Economische sectoren of industriële groepen die onder invloed staan van de Russische geheime diensten kunnen gebruikt worden als politieke pressiemiddelen". Onlangs vertrouwde een topman van BIS het Tsjechische weeklad Respekt nog toe: "In de afgelopen jaren hebben we vastgesteld dat Tsjechische ondernemers, die er bekend om staan verdachte bedragen te ontvangen vanuit Rusland, meerdere keren geprobeerd hebben het beheer van telecommunicatiebedrijven, informatiesystemen en transportinfrastructuur, waaronder het treinverkeer, luchthavens en luchtvaartmaatschappijen, in handen te krijgen".
Polen
Kremlin verdacht van infiltratie wapenindustrie
Zou de Russische inlichtingendienst proberen de Poolse wapenindustrie te infiltreren? Volgens het Tsjechische dagblad Lidové Noviny is dit de conclusie uit een onderzoek van het Nationale Veiligheidsbureau van polen. Volgens Aleksander Szczyglo, de dirrecteur van het bureau, heeft het Tsjecho-Slowaakse beleggingsfonds Penta, dat zeer actief is in Midden-Europa en onlangs een bod heeft gedaan op de grootste Poolse wapenfabriek (PZL Świdnik), banden met het Kremlin. Szczyglo wijst op de onduidelijke afkomst van het vermogen van Penta, wiens hoofdkantoor zich op Cyprus bevindt, en op het feit dat het voormalig hoofd van de geheime dienst van het Tsjechoslowaakse communistische regime een van de investeerders is. Geven de vermoedens van Szczyglo blijk van voorzichtig of van nationalisme? In ieder geval heeft Penta zich in een open brief aan alle Poolse dagbladen verdedigd, waarin het bedrijf aangeeft “nooit een Russisch bedrijf te zijn geweest”, noch “Russisch kapitaal te hebben gebruikt”, en al helemaal geen “banden te hebben gehad met de Russische geheime dienst”.
