Kies een taal
De inwoners van Transnistrië hebben na twintig jaar een nieuwe president gekozen: Jevgeni Sjevtsjoek. De verkiezingen, net als het land zelf, worden internationaal niet erkend maar geven de bevolking wel hoop op democratische vernieuwing.
Een kleine revolutie voltrekt zich in stilte in de achtertuin van Europa. In Transnistrië, een onerkend landje van nog geen half miljoen zielen dat officieel tot Moldavië behoord, heeft de bevolking zich op 26 december in een tweede kiesronde met grote meerderheid (bijna 74%) uitgesproken voor een nieuwe president, Jevgeni Sjevtsjoek, een zakenman van de oppositiepartij Vernieuwing, en voormalig parlementsvoorzitter. Na het twintigjarige dictatuur van Igor Smirnov, de Russische mijnwerker die de onafhankelijkheid van Transnistrië uitriep en het land in 1991 in een korte maar bloedige en 'succesvolle' oorlog met Moldavië stortte, heeft de bevolking zich daarmee uitgesproken voor verandering. In twee decennia is de markteconomie niet van de grond gekomen, blijft het land financieel afhankelijk van Rusland (pensioenen worden aangevuld door Rusland en Russisch aardgas is gratis) en wordt het private bedrijfsleven gedomineerd door een monopolie die tevens geleid wordt door de zoon van de president.
“Bij 70% van de besluiten is sprake van corruptie”
Sjevtsjoek is vooral populair onder jongeren, voor wie hij verandering en een nieuw elan belichaamt. Hij ontvangt ons in het onopvallende kantoortje van zijn partij Vernieuwing aan een van de grote boulevards van Tiraspol, in een omgebouwd woonpand met achtertuin annex garage. Net als zijn voorganger Smirnov hecht hij een groot belang aan de onafhankelijkheid van Transnistrië. Maar meteen laat hij doorschemeren dat internationale erkenning van zijn land niet dezelfde prioriteit voor hem heeft. Op de vraag wat zijn belangrijkste programmapunt is, antwoordt hij: “Ik wil ervoor zorgen dat de bevolking weer vertrouwen krijgt in de regering. Op dit moment is er geen draagvlak wegens corruptie en een inefficiënte overheid. Bij 70% van de besluiten die van overheidswege worden genomen is er ofwel sprake van omkoping ofwel van vriendjespolitiek.”
Sheriff, het grootste monopolie
Een ander aandachtspunt is de zieltogende economie. “Er wacht ons een hoop werk om de economie te stimuleren en werkgelegenheid te scheppen. Er moet een bedrijfsvriendelijker klimaat worden geschept onder andere door lagere bedrijfsbelastingen, vereenvoudigde administratieve procedures en een gezonde concurrentie. De huidige autoriteiten behartigen de belangen van een enkel bedrijf, dit zou niet zo moeten zijn”. Sjevtsjoek doelt op het bedrijf Sheriff, onder leiding van de zoon van Igor Smirnov. Sheriff is het grootste monopolie van Transnistrië. Supermarkten, benzinestations, mobiele telefonie, allemaal hebben ze dezelfde merknaam: Sheriff. De Transnistrische voetbalclub? FC Sheriff Tiraspol, die traint in het gloednieuwe Sheriff stadion. “De wetten moeten worden nageleefd, en iedereen is voor de wet gelijk”, aldus Sjevtsjoek.
Landbouwgrond in handen van de staat
Door de lage inkomens in Transnistrië (naar schattingen 115 euro per maand) en de hoge werkloosheid zien veel mensen zich genoodzaakt om naar het buitenland te gaan voor werk. “Ongeveer 20% van de jongeren is werkloos”, schat Sjevtsjoek. Aangezien veel Transnistriërs een Russisch, Oekraïens of Moldavisch paspoort hebben, kunnen ze zich gemakkelijk in een van de buurlanden vestigen. “We moeten de trend van arbeidsmigratie een halt toeroepen, mensen zouden gewoon hier werk moeten kunnen vinden in plaats van in het buitenland. Maar daarvoor moeten banen gecreëerd worden, en het moet mogelijk worden gemaakt dat mensen kunnen ondernemen en zelf land en huizen kunnen bezitten”. Sjevtsjoek verwijst naar een van de erfenissen van de Sovjet-Unie: landbouwgrond is nog steeds in handen van de staat, waardoor de meeste boeren hun land pachten van grote staatscorporaties en privébezit moeilijk van de grond komt. “ Het welzijn van de bevolking is fundamenteel, en is belangrijker dan internationale erkenning van de onafhankelijkheid van Transnistrië”, zegt hij.
Onafhankelijkheid “hangt af van de wil van het volk”
Eind november zijn de internationale onderhandelingen voor een oplossing van het bevroren conflict met Moldavië weer hervat in het zogenaamde 5+2 formaat (Transnistrië, Moldavië, Oekraïne, Rusland, de OVSE, met de EU en de VS als observatoren). Kan Sjevtsjoek zich voorstellen dat Transnistrië ooit weer bij Moldavië of Oekraïne wordt gevoegd? “Het hangt af van de wil van het volk”, luidt zijn neutrale antwoord. In 2006 sprak de bevolking zich in een referendum in grote meerderheid uit voor onafhankelijkheid, en dat standpunt zal in een paar jaar niet veel zijn veranderd.
Goed nabuurschap met de EU
En de Europese Unie, wat betekent de EU binnen zijn beleid? “Goed nabuurschap is van het is van het grootste belang voor ons, daar moeten we aandacht aan besteden. Vrij verkeer van mensen en goederen zou Transnistrië een stuk op weg helpen”. Op dit moment kunnen bedrijven uit Transnistrië slechts exporteren naar de EU als ze geregistreerd staan in Moldavië.
Nu Sjevtsoek het stokje overneemt, zal Smirnov afstand moeten doen van de macht. Maar er gaan geruchten de ronde dat de machtsovername met ongeregeldheden gepaard zal gaan. “Ik hoor hier tegenstrijdige berichten over. Ik hoop dat het verstand zal zegevieren”. Na de eerste stemronde had Smirnov het centrale kiesbureau opgeroepen de verkiezing ongeldig te verklaren, maar sinds de tweede ronde hult hij zich in stilzwijgen.
