Kies een taal
Aan de vooravond van de top in Vilnius voor het Oostelijk Partnerschap heeft Nicu Popescu, een Moldavische onderzoeker aan het in Parijs gevestigde Instituut voor Veiligheidsstudies van de Europese Unie met Presseurop gesproken. Popescu is van mening dat, ondanks de beslissing van Oekraïne om het associatieverdrag op 28 november niet te ondertekenen, grote stappen zullen worden gezet om Georgië en Moldavië dichterbij de EU te brengen.
Door Iulia Badea Guéritée en Judith Sinnige
Presseurop: Het lijkt erop dat Joelia Timosjenko zowel een Trojaans Paard als een achilleshiel voor Oekraïne vormt. Zo wordt beweerd dat de Oekraïense regering twintig miljard euro nodig heeft om het verlies te dekken dat zou zijn geleden door een voor Kiev zeer nadelig gascontract dat Timosjenko had gesloten met Moskou. Van de andere kant wordt verontwaardigd geconstateerd dat de EU op haar beurt Kiev heeft “gechanteerd”: Joelia vrijlaten in ruil voor het akkoord. Doen we in feite niet hetzelfde als de Russen?
Nicu Popescu: “Ik ken de precieze cijfers niet, maar het is duidelijk dat Oekraïne zich in een tamelijk moeilijke economische situatie bevindt, die zou kunnen verergeren onder druk van Rusland. Derhalve heeft Oekraïne buitenlandse hulp nodig om de economie draaiende te houden, in ieder geval tot aan de volgende presidentsverkiezingen in de lente van 2015. Daarom heeft het land geprobeerd Europese en Amerikaanse steun te krijgen die nodig is voor het verkrijgen van kredieten van de internationale financiële organisaties.
Wat betreft Timosjenko, het is niet zo dat de EU zich schuldig maakt aan chantage. Oekraïne zegt dat het ooit tot de EU wil toetreden en het land bevond zich formeel gezien in een fase waarin het het associatieverdrag van plan was te onderteken, om visumvrijreizen in te voeren en om de betrekkingen op energiegebied met de EU te versterken om de energieafhankelijkheid van Rusland te kunnen verminderen. De EU wil hetzelfde, maar heeft een aantal voorwaarden gesteld. Zo wordt er een transparanter en eerlijker rechtssysteem geëist dat niet als politiek instrument gebruikt wordt. Daarom is er zo veel aandacht voor Timosjenko.
Maar de betrekkingen met de EU verschillen fundamenteel met die met Rusland. Op twee punten. Om te beginnen: Oekraïne zoekt toenadering tot de EU, niet tot Rusland. Wat de EU doet, is het stellen van een aantal voorwaarden waardoor Oekraïne dichter tot de EU komt. Daarentegen probeert Rusland Oekraïne iets op te dringen waarvan Kiev openlijk aan heeft gegeven het niet te willen. De gebruikte middelen verschillen ook enorm. Rusland oefent niet alleen politieke druk uit, het past ook daadwerkelijk dwangmiddelen toe. Het gebruikt geen woorden, maar een stok om mee te slaan: het legt zeer specifieke handelsbelemmeringen op die de Oekraïners veel geld en mogelijk zelfs banen kost. Zulke methoden vormen geen onderdeel van het instrumentarium van de EU. De EU gebruikt woorden, geen stokken.”
Kiev wil het verdrag niet ondertekenen. Zullen Moldavië en Georgië hieronder te lijden hebben?
“Procedureel heeft het geen invloed op Moldavië en Georgië. De EU hanteert per land termijnen voor de betrekkingen met deze landen die niet afhankelijk zijn van Oekraïne of Armenië. Echter, er zullen indirecte negatieve gevolgen zijn. Voor Georgië en Moldavië is het makkelijker geweest om meer richting de EU op te schuiven en de EU-normen in te voeren omdat het onderdeel was van een grotere, regionale trend waarin Oekraïne een sleutelpositie had. Dat gezegd hebbende, de situatie tussen Georgië en Moldavië verschilt wel. Moldavië grenst direct aan EU-gebied, en ligt grofweg even ver van Moskou als van Italië. De geografische situatie van Georgië is veel lastiger. Dit soort feiten zijn belangrijk.”
Wat betekent de ondertekening van het verdrag voor deze staten? Is het een compensatie omdat ze niet snel tot de EU zullen toetreden? Hoe worden deze staten in officiële documenten genoemd, aangezien Georgië en Moldavië niet eens op hetzelfde continent liggen?
“De overeenkomst is een stap voorwaarts richting de EU. Het is geen belofte op EU-lidmaatschap, maar in het geval van Moldavië en Oekraïne wordt er in het verdrag wel geschreven dat de twee landen ‘Europees’ zijn, terwijl er over Georgië staat dat het een ‘Oost-Europees’ land is. Voor deze diplomatieke formuleringen zijn een heleboel redenen te bedenken. Ondanks dat er geen belofte op EU-lidmaatschap wordt gedaan, is het verdrag echter belangrijk omdat de implementering ervan een soort voorbereiding op aansluiting bij de EU is – het gaat uit van dezelfde uitgangspunten -: de implementatie van het ‘acquis communautaire’ van de EU, aanpassing aan de EU-standaarden en de transformatie van deze landen om ze op één lijn met de EU-waarden te bengen.”
Worden de betrekkingen met [de Moldavische regio en niet-erkende onafhankelijke staat] Transnistrië door de ondertekening van Moldavië van het verdrag niet bemoeilijkt?
“Transnistrië zou kunnen profiteren van de betrekkingen en vrijhandel tussen de EU en Moldavië. Transnistrië heeft al jaren profijt getrokken van het feit dat het makkelijker op de EU-markt terecht kan omdat het officieel onderdeel van Moldavië is. Hetzelfde kan gebeuren als het associatieverdrag wordt ondertekend. Het land zal wel aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen om te verzekeren dat het vrijhandelsgebied met de EU niet wordt misbruikt. Maar als het wil, kan het samenwerken met de EU en de regering in Chisinau [de hoofdstad van Moldavië, red.] om dit te bereiken. Het probleem is dat het lijkt alsof Transnistrië dit nu niet wil vanwege politieke redenen.”
