Kies een taal
De Europese Unie heeft dus de Nobelprijs voor de Vrede gewonnen. Dat is een verrassing, maar ook een sterke boodschap, zoals het Nobelcomité die wel vaker afgeeft. Een boodschap die gericht is aan alle Europeanen, van hen die de wind in de zeilen hebben tot degenen die het ergst getroffen zijn door de crisis; van de meest fervente federalisten tot de meest gedesillusioneerden.
Het doet misschien vreemd aan om een politieke organisatie die zijn definitieve vorm nog niet heeft gevonden, op een dergelijke manier te onderscheiden. En zelfs nog vreemder dat dit op een moment gebeurt waarop het Europese project zijn grenzen bereikt lijkt te hebben, en zelfs heeft laten zien dat het op ieder moment zou kunnen mislukken.
Maar precies daarom komt de Nobelprijs op het juiste moment. De boodschap ervan is simpel: Europa betekent vrede, en dat mogen we door de huidige problemen niet vergeten.
In zijn toelichting liet het Noorse Nobelcomité weten dat “de EU en diens voorlopers zich meer dan zes decennia lang inzetten voor de bevordering van vrede en verzoening, democratie en de mensenrechten in Europa.” Daarnaast wees het comité op het feit dat het lidmaatschap van de Unie een oorlog tussen oude vijanden als Duitsland en Frankrijk “onvoorstelbaar” maakt en dat de voortdurende uitbreiding met oude – fascistische en communistische – dictaturen “een nieuw tijdperk voor de Europese geschiedenis inluidde”.
Met deze woorden benadrukt het comité de fundamentele waarden waarop de samenleving van 500 miljoen Europeanen gebaseerd is. Een samenleving die gekenmerkt wordt door verschillende talen, culturen en historie, waarin zich vaak de nodige conflicten afspeelden. Die is geen overbodige luxe, vooral nu de Duitse bondskanselier inmiddels iedere dag op straat en op de voorpagina’s van kranten wordt afgeschilderd als nazi. Bovendien wordt vrijheid door jongere generaties gezien als een soort verworvenheid, en een abstract begrip. Het garanderen van vrijheid voldoet daarom niet meer als argument ter verdediging van de huidige richting die het Europese project is ingeslagen, en nog minder voor concretere besluiten zoals het crisisbeleid of de opeenstapeling van Europese verdragen.
Zodra het nieuws van de Vredesprijs aan de EU de wereld rondging, werden er spottende opmerkingen gemaakt over hoe blij de Grieken of de Ieren er wel niet mee zullen zijn, nu ze volop te gebukt gaan onder de door Brussel opgelegde bezuinigingen. En nog veel meer anderen wezen erop dat Europa niet in staat is geweest de oorlog op de Balkan in de jaren negentig te voorkomen of op te lossen. En geef ze eens ongelijk: Europa, dat wel al een economische grootmacht was, maar waarvan politiek en defensie nog in de kinderschoenen stond, moest machteloos toezien hoe de ergste gebeurtenissen uit zijn geschiedenis zich voor zijn deur herhaalden.
Sindsdien werd er maar weinig ondernomen om Europa te voorzien van de middelen om de vrede te kunnen handhaven. De Unie heeft nog steeds geen noemenswaardig corps diplomatique of leger. De lidstaten wilden zelf de hoge vertegenwoordiger voor het gemeenschappelijk buitenlandbeleid niet de middelen geven om een coherent beleid te kunnen voeren. Hetzelfde gebeurde met de bewapende macht, die een logisch gevolg is van wanneer de grenzen van de ‘soft power’ worden bereikt. De mislukte fusie tussen het Frans-Duitse lucht- en ruimtevaartconcern EADS en het Britse defensiebedrijf BAE Systems, die samen een reusachtige speler hun sector hadden kunnen worden, liet de afgelopen dagen zien dat Europa zijn rol als vredeshandhaver niet aankan. En dat, als die vrede bedreigd wordt, Europa zoals altijd nog steeds een beroep moet doen op zijn Amerikaanse bondgenoot.
Deze Nobelprijs is dus tegelijkertijd een eerbetoon, een aanmoediging en een waarschuwing. De EU zal zich een waardige winnaar moeten tonen. Terwijl er nog volop gespeculeerd werd over de uiteindelijke prijswinnaar, vroegen sommigen zich al af wie er in Oslo de prijs moet gaan ophalen: Commissievoorzitter José Manuel Barroso? Europese Raadvoorzitter Herman Van Rompuy? De wisselende EU-voorzitter Dimitris Christofias? Een uitgelezen gelegenheid om eensgezindheid te tonen.
