Bulgarije is een van die lidstaten van de EU die nogal eens worden vergeten. De geringe aandacht van de Europese pers voor de al 40 dagen durende demonstraties en vooral voor de botsingen op 23 juli voor het parlementsgebouw, doet vermoeden dat dit land van 7 miljoen inwoners, dat in 2007 is toegetreden tot de Europese Unie, niet belangrijk genoeg wordt gevonden om ons zijn lot aan te trekken.
Maar het protest draait om iets wat iedere Europeaan zou moeten interesseren. Het gaat hier immers om het fundament van de Europese Unie en de democratische waarden die elke inwoner geacht wordt te delen, namelijk de rechtsstaat en naleving van de regels daarvan door degenen die aan de macht zijn.
Frankfurter Allgemeine Zeitung schreef dat in Bulgarije “een kliek die grotendeels afkomstig is uit de voormalige nomenklatoera of de communistische geheime dienst een groot aantal staatsinstellingen heeft gemonopoliseerd om in een schemergebied tussen politiek, economie en georganiseerde misdaad zijn zaakjes te kunnen regelen”.
Iedereen is hiervan op de hoogte, zoals blijkt uit de evaluatierapporten van de EU over de hervorming van de rechtspraak, de corruptie en de bestrijding van de georganiseerde misdaad. Maar afgezien van het stopzetten van subsidies heeft de EU geen enkele serieuze maatregel genomen om te zorgen dat de Bulgaarse overheid de verplichtingen nakomt die het land bij de toetreding is aangegaan.
Bulgarije is niet het enige probleemland. Ook Roemenië, dat in dezelfde evaluatierapporten wordt genoemd, valt nog heel wat te verwijten. En in het Europees parlement wordt regelmatig gedebatteerd over de grondwetswijzigingen van de regering van Viktor Orbán in Hongarije, waarop de Raad van Europa al meermalen kritiek heeft geleverd.
De discussies over deze drie landen zijn echter in hoge mate gepolitiseerd. Viktor Orbán heeft de onvoorwaardelijke steun van een belangrijk deel van de Europese Volkspartij (EVP), terwijl het wantrouwen van de liberalen door zijn eurosceptische en protectionistische standpunten wordt versterkt. De jongste Roemeense verkiezingscampagne mondde uit in een machtsstrijd tussen EVP, Europese liberalen en socialisten. En Serguei Stanichev, leider van de Bulgaarse socialistische partij die in Sofia momenteel de meerderheid heeft, is voorzitter van de Partij van de Europese Sociaaldemocraten (PES), die geen kritiek heeft geuit op de recente verdachte benoemingen waartegen de bevolking nu te hoop loopt.
Hoe kan worden voorkomen dat staatsinstellingen ten eigen bate worden benut en kan respect voor de rechtsstaat in Europa worden afgedwongen? Het instellen van een onafhankelijk toezichtsorgaan, zoals voorgesteld door Europarlementariër Rui Tavares in het geval van Hongarije, is een eerste stap. Het voorstel dat momenteel door de Europese Commissie wordt behandeld om “behalve over economische problemen meer te praten over de manier waarop lidstaten de regels van de rechtsstaat toepassen en naleving van grondrechten garanderen” is ook een stap in de goede richting.
Want zoals de invoering van de eenheidsmunt is gebonden aan naleving van de fameuze convergentiecriteria van het verdrag van Maastricht, is de toetreding tot de EU gebonden aan de criteria van Kopenhagen, die ook de democratie en de rechtsstaat omvatten. Maar waar de lidstaten de schuldencrisis hebben aangegrepen om in te stemmen met strengere sancties als niet wordt voldaan aan economische voorwaarden, reageren ze lafhartig als het gaat om het evalueren en bestraffen van het niet naleven van rechtsregels.
De gevolgen van dit meten met twee maten hebben we daags na de botsingen in Sofia kunnen zien. In Griekenland, dat in ruil voor financiële steun is onderworpen aan een onverbiddelijk memorandum, heeft een neonazipartij met zetels in het parlement zich op 24 juli ondanks een verbod op straat verzameld en het volkslied van de nazi’s gezongen zonder dat werd ingegrepen.
Kan de EU maatregelen en sancties opleggen aan de politieke en institutionele organisatie van de lidstaten? In de huidige sfeer van wantrouwen jegens ‘Brussel’ zou die inmenging in de soevereiniteit van afzonderlijke landen een riskante stap zijn. Maar juist die tolerantie ten opzichte van de schending van democratische waarden voedt de afkeer van de EU en, in het geval van Bulgarije en Roemenië, ook die van nieuwe leden van de club, ongeacht of die al zijn toegetreden of nog kandidaat-lid zijn. Het pad is dus heel smal, maar toch zou het op een dag wel eens nodig kunnen zijn om het in te slaan.

Are you a news organisation, a business, an association or a foundation? Check out our bespoke editorial and translation services.

Ondersteun de onafhankelijke Europese journalistiek.

De Europese democratie heeft onafhankelijke media nodig. Voxeurop heeft u nodig. Sluit u bij ons aan!

Over hetzelfde onderwerp