De Chinese maffia, een ‘staat binnen een staat’

Zelfs in haar ergste nachtmerries had de Chinese gemeenschap in Spanje zich geen voorstelling kunnen maken van een gebeurtenis die haar imago zoveel schade zou berokkenen als Operación Cheqian-Emperador ('Operatie Keizer'). Voor een groep die discretie tot het fundament van zijn manier van leven en een van zijn sterke punten heeft gemaakt, kon het nieuws dat naar buiten is gebracht niet erger zijn: wilde verhalen over hoe Chinese bendes de Spaanse belastingdienst voor 35 miljard euro zouden hebben opgelicht, gewelddadige afpersing door de bende van Gao Ping, corruptie en handel die verband houdt met prostitutie en verdovende middelen.

Al moet niet de hele Chinese gemeenschap over één kam worden geschoren en kunnen of mogen niet alle 170 duizend Chinezen die in Spanje wonen langs dezelfde meetlat worden gelegd, de expansie van de Chinese handel in Spanje en de rest van de wereld geeft toch op zijn minst stof tot nadenken.

Zoals voor iedere emigrant geldt, emigreren ook Chinezen met geen ander doel dan er financieel op vooruit te gaan. Die migratie, die in landen als Frankrijk, Italië en Spanje duizelingwekkende vormen heeft aangenomen, is echter niet gepaard gegaan met volledige maatschappelijke integratie en is maar al te vaak beperkt gebleven tot strict zakelijke contacten. En juist dat gebrek aan integratie in het gastland - zoals al blijkt uit het begrip Chinatown - heeft bijgedragen aan het ontstaan van ‘staten binnen de staat’, zoals sommige politiefunctionarissen het noemen. Als een soort exterritoriaal China waar bijvoorbeeld gerechtigheid en arbeidsomstandigheden niet worden bepaald door de staat maar door de Chinese gemeenschap.

Operación Cheqian-Emperador heeft een netwerk van witwassen en belastingontduiking van ongekende proporties blootgelegd. In de politieacties die de politie de afgelopen jaren heeft ondernomen in de strijd tegen mensenhandel, uitbuiting van arbeiders en belastingfraude komen twee aspecten duidelijk naar voren. In de eerste plaats de omvang van de Chinese criminele netwerken in Spanje, die een piramidale opbouw kennen en zich in verschillende sectoren snel uitbreiden. In het kader van Operación Cheqian-Emperador is tot nu toe alleen de sector import-export in kaart gebracht, maar de situatie in andere sectoren waarin Chinese immigranten van oudsher actief zijn (restaurants, textielhandel, agentschappen, vastgoed, bars) zal het vermoedelijk niet veel anders zijn.

Van uitgebuit persoon naar uitbuiter

Het systeem, dat ook in andere landen is onderzocht, functioneert ongeveer als volgt: de Chinese zakenman ‘importeert’ via zijn netwerken en ‘slangenkoppen’ illegale werknemers, die hij jarenlang uitbuit in zijn bedrijven (restaurants, ateliers, winkels), tot ze hun schuld volledig hebben afbetaald. De armoede en leef- en werkomstandigheden van de arbeiders zijn soms ronduit schrijnend. De nieuwe immigrant moet, als hij het bedrag heeft afbetaald waarvoor hij naar het beloofde land is gehaald, geld op tafel leggen om gelegaliseerd te worden en verblijfspapieren te krijgen (en daarbij hebben als door een wonder Chinese agentschappen die geheel of gedeeltelijk in handen zijn van dezelfde bazen een flinke vinger in de pap).

Ten slotte sluit de immigrant een onderhandse lening bij het netwerk om zijn eigen bedrijfje op te zetten en verandert hij van iemand die wordt uitgebuit in iemand die zelf uitbuit. Van de uiterst kleine marge op de verkoop van tortilla's of zelfgenaaide overhemden moet de nieuwe ondernemer op een of andere manier zijn lening zien af te lossen en dus trekt hij met zijn bedrijfje andere immigranten aan, die hij op zijn beurt in de schulden steekt en uitbuit. Als de traditionele sectoren al worden bezet door andere Chinezen en de nieuwe ondernemer niet bang is en geen scrupules heeft, stort hij zich in illegale sectoren als prostitutie, gokken of drugshandel.

Tentakels over de hele wereld

Het tweede aspect, dat de situatie nog complexer maakt, is het feit dat sommige netwerken zich over de hele wereld uitstrekken maar wat hun herkomst betreft merkwaardig geconcentreerd zijn. De meeste Chinese immigranten in Europa komen uit de provincie Zhejiang, en dan met name uit de stad Qingtian, het epicentrum van de Chinese emigratie naar Spanje en Italië en een streek die dankzij geldstortingen vanuit het buitenland een snelle ontwikkeling heeft doorgemaakt. Deze immigranten, die aanvankelijk naar Nederland en Frankrijk trokken en later naar het Middellandse Zeegebied, blijken verrassend mobiel en goed georganiseerd. Ze gaan daarheen waar werk is te vinden of waar handel kan worden gedreven, en waar ze genoeg kunnen verdienen om vroeg met pensioen terug te kunnen naar China, waarvandaan het geld gemakkelijker kan worden teruggehaald zonder er belasting over te betalen.

Spanje, een van de laatste landen in Europa waar Chinese immigranten nog terecht kunnen, zou beter naar zijn buurlanden moeten kijken om erger te voorkomen, de integratie te bevorderen en situaties als in het Italiaanse Prato te vermijden. In deze stad in Toscane, ongeveer dertig kilometer van Florence, heersen permanent spanningen tussen de lokale bevolking en Chinese immigranten.

Gescheiden werelden

In de jaren 80 van de vorige eeuw kwamen steeds meer Chinezen naar deze bakermat van de duurste kleding van Europa, waar ze werk vonden bij Italiaanse familiebedrijven die hun producten exporteerden naar alle landen van Europa. In nog geen tien jaar tijd ontstond hier de eerste generatie Chinese textielondernemers, die met ruim 4.800 bedrijven en officieel ongeveer 25 duizend Chinezen op een totale bevolking van 200 duizend zielen inmiddels zestig procent van deze bedrijfstak in handen hebben. De onderwereld is echter in hetzelfde tempo gegroeid, waardoor Prato nu een van de epicentra is van de criminele activiteiten en witwaspraktijken van de Chinese maffia in heel Europa. “Van alle immigranten in de regio is de criminaliteit onder Chinezen het hoogst”, aldus een rechercheur die zich al ruim tien jaar met dit fenomeen bezighoudt.

In de stad leven Chinezen en lokale bevolking, als in een soort apartheidssysteem, in gescheiden werelden. Enerzijds de Italianen, die grote moeite hebben met de groeiende rijkdom van de Chinezen en hen ervan beschuldigen de belasting te ontduiken en niets te doen voor de streek: stoffen, machines, werknemers en handelaren komen allemaal uit China. Alleen de eindgebruiker is Italiaans. Wat schiet de regio daar dan mee op? Anderzijds de Chinezen, die er aanstoot aan nemen dat ze allemaal over één kam worden geschoren. Politieke machthebbers hebben de zaken alleen nog maar erger gemaakt: in 2009 werd de anti-Chinese populist Roberto Cenni tot burgemeester gekozen, en sindsdien lijken beide bevolkingsgroepen verder van elkaar verwijderd dan ooit.

Geen optimale voedingsbodem voor het vinden van een oplossing voor het probleem, dat zowel in Italië als in Spanje veel aanpassing vereist van de Chinezen. Enerzijds zouden zij de rijkdom eerlijker onder de bevolking kunnen verdelen door lokaal personeel aan te nemen, en meer verdraagzaamheid. Anderzijds zouden wij ons moeten aanpassen ten opzichte van een bevolkingsgroep die met zijn aanwezigheid in onze samenleving terecht aan invloed en prestige heeft gewonnen.

Context

Gao Ping, de ‘Kleine Keizer’ die Guggenheim wilde zijn

In het kader van een grootscheepse politieactie werden op 17 oktober in Madrid tientallen personen – onder wie 53 Chinezen en 17 Spanjaarden – gearresteerd. Zij worden ervan verdacht honderden miljoenen euro’s te hebben witgewassen. Voor de ‘Operatie Keizer’ waren meer dan vijfhonderd agenten in het hele land gemobiliseerd. De ontmantelde organisatie wordt ten laste gelegd dat zij in vier jaar tijd 1,2 miljard euro uit het illegale circuit heeft witgewassen. Het onderzoek heeft een uitgebreid netwerk aan het licht gebracht dat zich bezighield met het witwassen van geld afkomstig uit de prostitutie en van afpersing, via brievenbusfirma’s, van met name karaokebars en restaurants. Volgens het Openbaar Ministerie werd het zwarte geld via Spaanse en Israëlische stromannen ook in belastingparadijzen geparkeerd, of het werd met de auto of de trein naar China gestuurd. Onder de gearresteerde personen is Gao Ping, die als een van de leiders van het netwerk wordt gezien. Gao zwaait de scepter over de Chinese wijk in de voorstad van Madrid Fuenlabrada, die als een van de grootste van Europa wordt beschouwd. De 45-jarige Gao is in 1989 in Spanje aangekomen. Volgens El Paísonderhoudt hij goede relaties met figuren in de Spaanse politiek en economie en is hij tevens een gepassioneerd kunstverzamelaar. Zo schrijft het Spaanse dagblad:

De groothandel had niet zijn enige belangstelling […], zijn ambities lagen op een ander vlak: kunst. Hij heeft het Centrum voor moderne kunst Iberia geopend, een van de grootste particuliere tentoonstellingsruimten voor kunst in de Chinese hoofdstad.

En hij had daarin een voorbeeld:

Het was [zijn] streven om in de voetsporen te treden van de Guggenheims, de Amerikaanse familie van industriëlen en filantropen die halverwege de negentiende eeuw begon met de import van borduurwerken uit hun geboorteland Zwitserland om later fortuin te maken in de mijnindustrie en metaalgieterijen.