Kies een taal
De Europese Unie heeft een lange staat van dienst als een mondiaal baken van vrede, voorspoed en succes op terreinen die uiteenlopen van cultuur en wetenschap tot sport. En toch heeft Europa de afgelopen twee jaar meer aandacht getrokken dan in de zes decennia daarvóór, nu zijn schuldencrisis – verscherpt door een kwakkelende economie en interne onenigheid – overal ter wereld groot nieuws is. Controverses verkopen nu eenmaal goed. Maar het publieke debat dat door deze controverses is ontstoken, is niet heel constructief geweest.
Bijna zestig jaar nadat het Verdrag van Rome de grondslag legde voor de Europese Economische Gemeenschap, worden de discussies die in heel Europa plaatsvinden nog steeds grotendeels gevoerd door nationale spelers in nationale fora – met de blik vooral op de nationale belangen gericht. Om echte vooruitgang te boeken, moeten bij het bepalen van de koers van de EU helder gedefinieerde Europese belangen de plaats innemen van nationale belangen.
Pan-Europees debat nodig
Voor het vaststellen van deze belangen zal een serieus, eerlijk, pan-Europees debat nodig zijn, dat meer is dan de som der nationale debatten. Deze discussie moet in het publieke domein plaatsvinden en met Europese burgers worden gevoerd, en niet louter binnen de kleine kring van beleidsmakers die de Europese Raad vormen.
Het ontbreken van een Europese publieke ruimte is een hindernis in zo'n discussie. In de huidige gemeenschappelijke Europese ruimte – die bestaat uit mediakanalen als de Financial Times en The Economist, en over heel Europa verspreide conferenties, ngo-netwerken en uitwisselingsprogramma's als Erasmus – zijn alleen maar rijke, kosmopolitische Europese elites betrokken. Hoewel sociale media een opening zouden kunnen bieden voor het in het leven roepen van een veelomvattender Europese publieke ruimte, althans voor Engels-sprekende burgers, zal zoiets meer tijd kosten.
Intussen zouden de Europeanen de aanloop naar de verkiezingen van 2014 voor het Europees Parlement moeten aangrijpen als een kans om een echt publiek debat te beginnen over hun eigen toekomst. Ze moeten in de eerste plaats succesvolle publieke debatten kopiëren die elders zijn gevoerd, zoals in de Verenigde Staten.
Plaats voor dynamisch debat bij verkiezingen
De recente Amerikaanse presidentsverkiezingen waren rommelig, populistisch en gecorrumpeerd door belangen van grote ondernemingen. Toch was er ook plaats voor een dynamisch debat tussen concurrerende visies op de toekomst van Amerika: het streven naar een meer egalitair land dat een constructieve mondiale rol op zich neemt of een naar buiten toe agressief Amerika dat er vooral is voor zijn rijkste burgers. Miljarden mensen in de hele wereld hebben de meeslepende – en vaak theatrale – debatten tussen de kandidaten gevolgd; ze hadden geen kiesrecht nodig om zich betrokken te voelen bij de discussie.
De komende twintig maanden moeten de meest effectieve kenmerken van een Amerikaanse verkiezingscampagne worden gefuseerd met de Europese electorale traditie. De eerste stap naar een alomvattend, dwingend debat over de toekomst van Europa is het zeker stellen dat de verkiezingen van 2014 werkelijk zullen bepalen welke politieke partij of coalitie de regering zal mogen vormen, zoals dat ook het geval is in een parlementaire democratie.
Weinig belang Europese verkiezingen
Zoals de zaken er nu voor staan, wordt alleen het Europees Parlement rechtstreeks gekozen. Maar het is de Europese Raad, bestaande uit nationale politici, die voorstellen doet over de invulling van de uitvoerende macht – de Europese Commissie – waarover het parlement vervolgens stemt. Omdat deze functies worden ingevuld zonder rekening te houden met de uitslag van de verkiezingen, hechten de burgers weinig belang aan de verkiezingen voor het Europees Parlement. Ze zien de hele instelling als weinig meer dan een banenprogramma voor politici en hun coterie.
Om deze structuur te verbeteren zonder het verdrag te hoeven openbreken, zouden de Europese politieke 'families', te beginnen met de grootste en invloedrijkste, hun beloften moeten gaan nakomen om met eigen kandidaten te komen voor het voorzitterschap van de Commissie. De koplopers moeten dan echte politieke campagnes voeren, door hun partijen ontworpen, geleid en gefinancierd middels het bijeenvegen van bestaande middelen op Europees en nationaal niveau.
Zulke pan-Europese campagnes zouden verwante politieke partijen dwingen steun te zoeken voor een gemeenschappelijk platform. De sociaaldemocraten zouden bijvoorbeeld een Europees minimumloon kunnen promoten; de Groenen zouden een Europa-breed energiebeleid kunnen bepleiten, dat niet afhankelijk is van kernenergie; en de conservatieven zouden lagere belastingen in heel Europa kunnen propageren.
Eurovisie Songfestival als model
Daarnaast moet er een forum worden geschapen voor pan-Europese debatten. Dit zou in de eerste plaats moeten inhouden dat formele debatten tussen de leidende kandidaten in heel Europa worden uitgezonden – waarbij als model het Eurovisie Songfestival en de Champions League in het voetbal kunnen fungeren.
Kortom, als de Europese Unie zichzelf presenteert als een zelfstandig functionerend politiek systeem, met solide democratische structuren en processen, zal zij de aandacht en de waardering van haar burgers en de rest van de wereld winnen, wat zal leiden tot een grotere betrokkenheid van de Europese burgers en meer 'zachte macht' in het buitenland. Het omvormen van controverses tot productieve discussies – in plaats van eenvoudigweg in het nieuws te blijven – is cruciaal voor het bevorderen van democratische processen en het aanpakken van urgente problemen.
De eurocrisis bedreigt het bestaan van de EU. Maar zij biedt ook een kans om het cruciale debat over de toekomst van Europa te verbreden – een debat dat alleen maar zal werken in de context van een echte Europese parlementaire democratie.
