De partij is dood, leve de partij!

Dit is niet de eerste legitimiteitscrisis waarmee de partijen zich geconfronteerd zien. In de loop van de geschiedenis werd dit soort politieke organisaties regelmatig in de ban gedaan. Zo merkte Benito Mussolini zijn fascistische beweging in 1919 aan als ‘antipartij’. Iedereen, Mussolini incluis, mag zijn kont dan wel tegen de krib gooien, maar uiteindelijk gaat het om het oprichten van een politieke partij. Per slot van rekening blijft dit het enige instrument waarmee we daadwerkelijk aan de touwtjes kunnen trekken.
De afgelopen jaren hebben zich gekenmerkt door de opkomst van nieuwe technologieën, waardoor historische vergelijkingen geen hout meer snijden. We hebben het over de massale toegang tot internet van een gigantisch aantal mensen over de hele wereld en de opkomst van de sociale netwerken. Zo heeft een aantal politiek deskundigen onderzocht dat internet en de sociale netwerken een enorme invloed op de Arabische lente hebben gehad. In nauwelijks enkele maanden tijd heeft een hele wereldstreek een compleet ander gezicht gekregen. En er zijn nog legio andere voorbeelden, zoals Occupy Wall Street in de Verenigde Staten en de geweldsuitbarstingen die de afgelopen twee maanden in Turkije plaatsvonden.

Achterhaald beeld

Doordat het politieke debat zich tegenwoordig binnen de sociale netwerken afspeelt, raken de klassieke, goed bekende forums steeds meer op de achtergrond. Het is namelijk moeilijk voor te stellen dat jonge leden van sociale netwerken de voorkeur geven aan het bijwonen van een politiek evenement boven het voeren van een informele discussie op Facebook. Daardoor is het beeld van de politieke partij als model voor politieke organisatie achterhaald geworden.
De partijen zien deze nieuwe discussieruimten eerder met angst en beven tegemoet dan met vertrouwen.[[De confrontatie van politieke ideeën is niet dood en begraven, maar zit in een overgangsfase]]. Het lijkt alsof de partijen zelf deze bronnen niet genoeg aanboren, waardoor ze ideeën ‘van onderuit’ zouden kunnen genereren. Ze lopen hopeloos achter in hun bewustwording van deze nieuwe realiteit.
Door het wantrouwen jegens de politieke partijen, de steeds groter wordende kloof tussen de politiek en de maatschappij en deze nieuwe vormen van politieke discussie, worden de traditionele bemiddelaars tussen de macht en de mensen in een hachelijke situatie gemanoeuvreerd. Het is niet toevallig dat door dit gebrek aan legitimiteit nieuwe modellen ontstaan waarmee burgers pressie kunnen uitoefenen. De namen verschillen per land en ze strijden allemaal voor een ander doel: de ‘Indignados’ in Spanje, Occupy Wallstreet in de Verenigde Staten en het verzet tegen het systeem in Rusland. Maar wat zij met elkaar gemeen hebben, is hun horizontale structuur, hun gebruik van de sociale netwerken, hun afkeer van de bestaande partijen en zelfs hun verlangen om het systeem te veranderen, wat dat ook moge inhouden.

Het risico van illusies

Het goede nieuws is dat Bulgarije zich heel goed rekenschap geeft van wat zich in de wereld afspeelt. Door de nieuwe tactiek van betogers die al meer dan een jaar wordt toegepast, is er een nieuw type organisatie ontstaan. Vergeleken met andere landen staat deze beweging qua omvang en reikwijdte bij ons nog in de kinderschoenen, maar we zetten onze eerste stappen in die richting. De afgelopen maanden zijn vele groepen op Facebook ontstaan die nu transformeren in ware politieke discussiesites. Zo is er het “protestnetwerk van een activiste.
Maar achter de discussies die zich tot internet beperken, gaan reële risico’s schuil. [[Het grootste risico is dat we ons illusies gaan maken]]. De opinies die op de onlineforums doorklinken, zijn verre van representatief voor de hele maatschappij. Als we ons blind staren op die gesloten sociale cirkel en dat positieve milieu, kunnen we makkelijk gaan denken dat iedereen deze opinies en waarden deelt. Maar dat is ver bezijden de waarheid. [[Het is maar een klein gedeelte van de maatschappij dat een middel heeft gevonden om zijn ideeën te verspreiden]] door naar bevestiging te zoeken.
Om daadwerkelijk wat dan ook te kunnen veranderen in het land en in de uitoefening van de macht, is de steun van de meerderheid van de burgers nodig. Vervolgens hebben we een wetgevend instrument nodig om aan de verkiezingen te kunnen deelnemen, zodat we kunnen bewijzen dat het niet gaat om een paar duizend mensen op internet, maar om een groot gedeelte van de Bulgaren. Maar tot op heden bestaat er slechts één manier om dit te doen in een wetgevend kader, namelijk een partij oprichten en aan de verkiezingen deelnemen.
Als een van deze nieuw opgerichte bewegingen groter wordt en aan populariteit wint, zal deze uitmonden in de oprichting van een partij om aan de parlementsverkiezingen mee te kunnen doen. Als zij daar niet in slaagt, zal zij eindigen op het politieke kerkhof, zoals vele bewegingen voor haar. Daarom zouden de leiders van deze nieuwe politieke organisaties er goed aan doen om de partijen niet meteen met de grond gelijk te maken. Want als hun bewegingen hun doelen willen bereiken, zullen ze die oude organisaties – die we zo goed kennen als politieke partijen – nog hard nodig hebben.

Protestacties in Bulgarije

Een vage herinnering aan 1989

Na vijf maanden van vrijwel onafgebroken volksprotest maakt de Bulgaarse samenleving een ongekende vertrouwenscrisis door jegens politici, schrijft journalist Ilia Valkov in het dagblad Sega. Dit verlies aan vertrouwen wijst op verloedering van staat en samenleving, omdat eruit blijkt dat de legitimiteit en het gezag van politici en ook die van de rechterlijke macht, de media, ngo’s en de orthodoxe kerk ter discussie worden gesteld.
Het verlies aan vertrouwen vindt zijn oorsprong in een uitholling van normen en waarden. Hierdoor zoeken kiezers hun heil in miraculeuze verkiezingen en mooie beloften van charismatische leiders. Ze schenken hun vertrouwen aan een politieke ‘messias’.
In die zin kan een parallel worden getrokken tussen de situatie nu en de gebeurtenissen van 1989 tijdens de verdwijning van het IJzeren Gordijn:

De Bulgaarse samenleving veranderde in een kruitvat. Burgers werden zich bewust van zichzelf, begonnen zich te organiseren en onderwierpen zich aan zelfkritiek.