Kies een taal
Zoals voorgeschreven door de wet had president Aníbal Cavaco Silva de keuze uit drie opties die alle drie andere gevolgen zouden hebben voor de overheidsbegroting zoals die aan hem door de regering was gepresenteerd. Toen de president koos voor de tussenoplossing - eerst de begroting goedkeuren en daarna pas voorleggen aan het Constitutionele Hof - stond hij er waarschijnlijk niet bij stil dat zijn beslissing, die hij beschouwde als een wijsheid van Salomon, zou kunnen betekenen: ‘Eindstation, alle reizigers moeten uitstappen’ voor de regering van Pedro Passos Coelho. En hij realiseerde zich al helemaal niet dat dit zou kunnen leiden tot een regelrechte ontsporing.
Als het Constitutionele Hof de drie artikelen die door de president in twijfel zijn getrokken, ongrondwettelijk verklaart, dan moet het staatshoofd een andere manier vinden om de 1,7 miljard dollar in te zamelen, die bedoeld waren voor de geplande bezuinigingsmaatregelen. Zonder dit geld loopt de regering het risico niet het bezuinigingsprogramma uit te kunnen voeren. En dat programma is, zoals afgesproken met de trojka in het memorandum, een noodzakelijk voorwaarde voor financiële hulp.
Wallen onder de ogen van de minister
Anders gezegd: om te begrijpen hoezeer de Portugese schatkist staat te springen om de uitbetaling van de bekende tranches, hoef je maar te kijken naar de wallen onder de ogen van de minister.
En dat is nu juist het probleem! We moeten ons beseffen dat de belastingdruk op de schouders van de belastingbetaler nu al ondraaglijk is en dat de genomen maatregelen (die volgens mij gerechtvaardigd zijn) om de zwarte economie tegen te gaan niet meteen vruchten afwerpen en ook niet, dat zou nog beter zijn geweest, voor resultaten met terugwerkende kracht zorgen. We moet ons dus afvragen waar de regering dit bedrag dan hoopt te kunnen vinden.
Helaas, het antwoord op deze vraag moet gezocht worden in een antwoord dat Passos Coelho, die er alles aan heeft gedaan om aan de macht te komen, niet graag wil horen: de trein zal stil blijven staan, en de regering zal geen andere mogelijkheid vinden om inkomsten te vergaren. In deze toestand heeft Passos Coelho vrijwel geen andere optie dan terug te gaan naar zijn vrouw Laura. Dat is de prijs die hij moet betalen voor de familiariteit van zijn kerstboodschap [te lezen op zijn facebookpagina, red.], die hij achterliet nadat hij zijn ontslag had ingediend bij Cavaco Silva, die daarna zelf maar het probleem moest oplossen.
Instabiele regering rijmt niet met voorwaarden
De oplossing zou een grotere betrokkenheid van de president (bijvoorbeeld door de benoeming van een regering zoals die bestond tijdens het presidentschap van António Ramalho Eanes [in 1981 de eerste president na de val van de dictatuur, red.]) kunnen zijn. Of door vervroegde verkiezingen uit te roepen om de bevolking, of zij dat nou wil of niet, de verantwoordelijkheid toe te vertrouwen een oplossing te vinden.
Toch is het geen garantie dat de kiezers, die dan voortijdig van hun stemrecht gebruik moeten maken, in de stemhokjes eensgezind zullen zijn over het toekennen van de meerderheid aan één partij. En een instabiele regering rijmt niet per se met de voorwaarden voor de uitbetaling van de tranches die de overheid nodig heeft om aan haar verplichtingen te voldoen. Dit bij elkaar opgeteld zal Passos Coelho weleens niet het enige slachtoffer van deze crisis kunnen worden. Want Cavaco Silva, verguisd om zijn zwijgen, heeft uiteindelijk pas heel laat het woord genomen, in een toespraak die trouwens niet zonder dubbelzinnigheid was. En de oppositie, die de weg naar de macht al voor zich ziet liggen, heeft gekozen voor haar eigen belangen ten kosten van die van het land.
Einde Portugese model
Wat dat betreft heeft het land, dat goed kijkt naar wat er in Griekenland gebeurt, uitstekend begrepen dat naast de veroordeling van het beleid van de huidige regering, zich niets anders afspeelt dan het einde van het Portugese politieke model, of in ieder geval van de manier waarop er in Portugal politiek wordt gevoerd.
De volharding, in de kamers en de gangen van de macht, van een kleine politieke klasse zonder visie van nationaal belang – en het ontbreken van stemmen begiftigd met toverkrachten – heeft ervoor gezorgd dat inmiddels het recht de politiek controleert. Die personen, die kan Portugal missen als kiespijn.
Debat
Voorstellen IMF mogelijk ongrondwettelijk
“IMF gooit meer olie op het constitutionele vuur,” schrijft Público een dag nadat het Jornal de Negócios de details van een tachtig pagina’s tellend document had gepubliceerd dat door het IMF aan de Portugese regering was gestuurd. In het rapport staan onder meer voorstellen voor permanente loons- en pensioensverlagingen en inkrimping van de publieke sector.
Deze aanbevolen maatregelen wakkeren het grondwetdebat in Portugal mogelijk verder aan, schrijft de krant. Volgens twee grondwetexperts zijn een aantal hervormingen ”waarschijnlijk ongrondwettelijk”, zoals de permanente korting van vijftien procent op alle pensioenen, de koppeling van uitkeringen van dertiende en veertiende maanden aan de groei van het bbp, de verhoging van de pensioenleeftijd van 65 naar 66 jaar, de nieuwe berekeningsmethode voor toekomstige en huidige pensioenrechten en de permanente salarisverlagingen voor ambtenaren.
In zijn hoofdartikel schrijft Público:
In het IMF-document is sprake van tegenstrijdige benaderingen. Aan de ene kant wordt er gesuggereerd dat belangengroepen verantwoordelijk zijn voor het feit dat overheidsuitgaven ongelijkheid in de hand werkten. Daarnaast wordt er aangetoond hoe de inefficiënte overheid de burger benadeelt. Maar van de andere kant betreffen de meeste IMF-voorstellen inkrimpingen en salaris- en pensioensverlagingen in de publieke sector. En dan keert het debat terug naar een punt waarop we al eerder waren aanbeland: wat wordt er werkelijk bedoeld met ‘overheidsexcessen’? Dat gesprek moet serieus gevoerd worden en is onvermijdelijk.
